بازگشت

گروه: اطلاعات عمومي
 
 
مرکز پاسخگو:دفتر تبليغات اسلامي
موضوع اصلي:متفرقه
موضوع فرعي:وحدت مسلمانان
سؤال:با توجه به اين كه در قرآن وحدت مسلمانان را داريم، آيا در دعاي زيارت عاشورا كه لعنت بر اوّلي، دوّمي و سوّمي ميفرستند، آيا خللي در وحدت مسلمانان ايجاد نمي كند و اين بر خلاف قرآن نميباشد؟


جواب:

آري قرآن به وحدت مسلمانان توجه خاصي دارد و همه را به آن دعوت نموده است (واعتصموا بحبل اللَّه جميعاً و لا تفرقوا).

سيره پيامبر اسلام(ص) و اهل بيت معصوم آن حضرت نيز گوياي اهتمام به وحدت مسلمانان است كه در اين ترديدي وجود ندارد. حال سخن دراين است كه با اين وجود لعنهاي مندرج در زيارت عاشورا (لعن بر اولي، دومي و سومي) چگونه توجيه ميگردد. پاسخ به اين پرسش را در چند نكته بيان ميداريم:

1- زيارت عاشوراي معروف توسط دو راوي از امام باقر(ع) نقل شده است؛ يكي علقمة بن محمد حضرمي است كه ميگويد: به امام باقر(ع) عرض كردم: به من دعايي تعليم بده كه با آن در روز عاشورا امام حسين(ع) را زيارت كنم امام به او دعايي تعليم داد كه همين زيارت عاشوراي معروف است، ليكن در اين دعا جمله اللّهم خُصّ أنت أوّل ظالم باللّعن منّي وابْدأ به اوّلاً ثم الثّاني و الثّالث وجود ندارد.(1)

در نقل ديگري آمده است: صالح بن عقبه از پدرش و او از امام باقر(ع) همين دعا را نقل كرده است كه جمله بالا در اين نقل آمده است.(2)

2- درباره زيارت امام حسين(ع) و زيارت عاشورا از امامان اهل بيت(ع) دعاها، اذكار و زيارات بسياري نقل شده است كه در هيچ يك از آنها جمله لعن بر اوّلي، دوّمي و سومي وجود ندارد.(3)

3- در مسائل فقهي و احكام با يك سري شرايط ميتوان خبر واحد عادل را حجّت دانست و به مقتضاي آن عمل نمود، امّا در غير از مسائل فقهي و احكام اين حجّيّت وجود ندارد، بلكه در اين حوزه يك سري ملاحظاتي وجود دارد كه به جهت پرهيز از به درازا كشيده شدن پاسخ از ذكر آنها پرهيز مينماييم.

4- همان گونه كه در فهم معناي آيات قرآن توجه به اسباب نزول ضروري است، در فهم سخنان و رهنمودهاي پيامبر(ص) و امامان معصوم(ع) توجه به اسباب صدور و بستر زمان و مكان ضرورت دارد. در همين رابطه است كه گويند در اجتهاد عنصر زمان و مكان تأثير گذار است.

حال در صورت صحت صدور و انتساب جمله: اللّهم خُصّ أنت أّل ظالم... به امام باقر(ع) ميبايست در فهم آن به دوره غربت شيعه، واژه فلان به صورت مبهم، ارشاد و تعليم امام به صورت خصوصي به يكي از شاگردان و مظلوميت امام حسين(ع) در دوره استبداد اموري و... توجه داشت.

شايد بتوان گفت: اكنون كه دوره ديگري است و شيعيان تا حدودي از غربت رهايي يافتهاند و اوضاع اجتماعي تفاوت هايي پيدا كرده است، حكم ديگري داشته باشد.

5- به فرض صحت سند و انتساب سخن مذكور، اين سخن نميتواند مجوزي باشد كه شيعيان به نزاع با اهل سنت بپردازند و به پيشوايان آنان ناسزا گويند.

امام صادق(ع) به شيعيانش سفارش ميكند: با اهل سنت به خوبي رفتار كنيد. معاشرت شما با آنان به قدري پسنديده باشد كه شما را به عنوان پيشنماز و مؤذن بپذيرند و با ديدن شيعيان و خوبي هايشان به ستايش از امامان(ع) بپردازند.(4) طبيعي است اگر شيعيان به پيشوايان آنان ناسزا گويند، نه تنها نميتوانند پيشنماز آنان گردند، بلكه به كلي مطرود آنان ميگردند.

با صرف از صحت روايت وارد شده در زيارت عاشورا و به دور از توجيهات فوق، پنهان ماندن اسامي افراد در لابلاي دعا و آورده شدن به صورت اوّل و دوم، ميتواند بيانگر اين مسئله باشد كه اصولاً نبايد در صدد تطبيق اوّل و دوم در مورد كسي بوده و مصداق خاصي براي آن تعيين كنيم و اين خود ميتواند تأييد كننده اهتمام امام(ع) به مسئله وحدت باشد، در حالي كه به يكي از ياران خاص خود تعليم داده و ميتوانسته آنها را آشكار نمايد.

پي نوشتها:

1. مجلسي، بحارالانوار، ج 98، ص 290 - 293.

2. همان، ج 98، ص 293 - 296؛ ج 30، ص 399.

3. همان، ج 98، ص 296 به بعد.

4. شيخ صدوق، من لا يحضره الفقيه، ج 1، ص 383.