بازگشت

خطبه آن حضرت در توحيد


اَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا هؤُلاءِ الْمارِقَةَ، الَّذينَ يُشَبِّهوُنَ اللَّهَ بِاَنْفُسِهِمْ، يُضاهِئوُنَ قَوْلَ الَّذينَ کَفَروُا مِنْ اَهْلِ الْکِتابِ، بَلِ اللَّهُ لَيْسَ کَمِثْلِهِ شَيْ ءٌ وَ هُوَ السَّميعُ الْبَصيرُ، لا تُدْرِکُهُ الْاَبْصارُ وَ هُوَ يُدْرِکُ الْاَبْصارَ وَ هُوَ اللَّطيفُ الْخَبيرُ.

اِسْتَخْلَصَ الْوَحْدانِيَّةَ وَالْجَبَروُتَ، وَ اَمْضَي الْمَشيئَةَ وَ الْاِرادَةَ وَالْقُدْرَةَ وَالْعِلْمَ بِما هُوَ کائِنٌ، لا مُنازِعَ لَهُ في شَيْ ءٍ مِنْ اَمْرِهِ، وَ لا کُفْوَ لَهُ يُعادِلُهُ، وَ لا ضِدَّ لَهُ يُنازِعُهُ، وَ لا سَمِيَّ لَهُ يُشابِهُهُ، وَ لا مِثْلَ لَهُ يُشاکِلُهُ.

لا تَتَداوَلُهُ الْاُموُرُ، وَ لا تَجْري عَلَيْهِ الْاَحْوالُ، وَ لا تَنْزِلُ عَلَيْهِ الْاَحْداثُ، وَ لا يَقْدِرُ الْواصِفوُنَ کُنْهَ عَظَمَتِهِ، وَ لا يَخْطُرُ عَلَي الْقُلوُبِ مَبْلَغُ جَبَروُتِهِ، لاَِنَّهُ لَيْسَ لَهُ فِي الْاَشْياءِ عَديلٌ، وَ لا تُدْرِکُهُ الْعُلَماءُ بِاَلْبابِها، وَ لا اَهْلُ

التَّفْکيرِ بِتَفْکيرِهِمْ اِلَّا بِالتَّحْقيقِ ايقاناً بِالْغَيْبِ، لِاَنَّهُ لا يوُصَفُ بِشَيْ ءٍ مِنْ صِفاتِ الْمَخْلوُقينَ، وَ هُوَ الْواحِدُ الصَّمَدُ، ما تُصُوِّرَ فِي الْاَوْهامِ فَهُوَ خِلافُهُ.

لَيْسَ بِرَبٍّ مَنْ طُرِحَ تَحْتَ الْبَلاغِ، وَ مَعْبوُدٍ مَنْ وُجِدَ في هَواءٍ اَوْ غَيْرِ هَواءٍ، هُوَ فِي الْاَشْياءِ کائِنٌ لا کَيْنوُنَةَ مَحْظوُرٍ بِها عَلَيْهِ، وَ مِنَ الْاَشْياءِ بائِنٌ لا بَيْنوُنَةَ غائِبٍ عَنْها، لَيْسَ بِقادِرٍ مَنْ قارَنَهُ ضِدٌّ اَوْ ساواهُ نِدٌ، لَيْسَ عَنِ الدَّهْرِ قِدَمُهُ، وَ لا بِالنَّاحِيَهِ اَمَمُهُ.

اِحْتَجَبَ عَنِ الْعُقوُلِ کَمَا احْتَجَبَ عَنِ الْاَبْصارِ، وَ عَمَّنْ فِي السَّماءِ احْتِجابُهُ کَمَنْ فِي الْاَرْضِ، قُرْبُهُ کَرامَتُهُ، وَ بُعْدُهُ اِهانَتُهُ، لا تُحِلُّهُ في، وَ لا تُوَقِّتُهُ اِذْ، وَ لا تُؤامِرُهُ اِنْ عُلُوُّهُ مِنْ غَيْرِ تَوَقُّلٍ، وَ مَجيئُهُ مِنْ غَيْرِ تَنَقُّلٍ، يُوجِدُ الْمَفْقوُدَ وَ يَفْقِدُ الْمَوْجُودَ، وَ لا تَجْتَمِعُ لِغَيْرِهِ الصِّفَتانِ في وَقْتٍ، يُصيبُ الْفِکْرُ مِنْهُ الاْيمانَ بِهِ مَوْجوُداً، وَ وُجُودُ الاْيمانِ لا وُجوُدَ صِفَةٍ.وَ اِيَّاکُمْ مِنْ عِقابِهِ، وَ اَوْجَبَ لَنا وَ لَکُمُ الْجَزيلَ مِنْ ثَوابِهِ.

عِبادَ اللَّهِ فَلَوْ کانَ ذلِکَ قَصْرَ مَرْماکُمْ وَ مَدي مَظْعَنِکُمْ، کانَ حَسْبُ الْعامِلِ شُغْلاً يَسْتَفْرِغُ عَلَيْهِ اَحْزانَهُ وَ يَذْهَلَهُ عَنْ دُنْياهُ وَ يُکْثِرَ نَصَبَهُ لِطَلَبِ الْخَلاصِ مِنْهُ، فَکَيْفَ وَ هُوَ بَعْدَ ذلِکَ مُرْتَهِنٌ بِاکْتِسابِهِ مُسْتَوْقِفٌ عَلي حِسابِهِ، لا وَزيرَ لَهُ يَمْنَعُهُ وَ لا ظَهيرَ عَنْهُ يَدْفَعُهُ، وَ يَوْمَئِذٍ لا يَنْفَعُ نَفْساً ايمانُها لَمْ تَکُنْ امَنَتْ مِنْ قَبْلُ اَوْ کَسَبَتْ في ايمانِها خَيْراً قُلِ انْتَظِروُا اِنَّا مُنْتَظِروُنَ.

اوُصيکُمْ بِتَقْوَي اللَّهِ، فَاِنَّ اللَّهَ قَدْ ضَمِنَ لِمَنِ اتَّقاهُ اَنْ يُحَوِّلَهُ عَمَّا يَکْرَهُ اِلي ما يُحِبُّ وَ يَرْزُقُهُ مِنْ حَيْثُ لايَحْتَسِبُ.

فَاِيَّاکَ اَنْ تَکوُنَ مِمَّنْ يَخافُ عَلَي الْعِبادِ مِنْ ذُنوُبِهِمْ وَ يَأْمَنُ الْعُقوُبَةَ مِنْ ذَنْبِهِ، فَاِنَّ اللَّهَ تَبارَکَ وَ تَعالي لايُخْدَعُ مِنْ جَنَّتِهِ، وَ لايُنالُ ما عِنْدَهُ اِلَّا بِطاعَتِهِ، اِنْ شاءَ اللَّهُ.بِهِ تُوصَفُ الصِّفاتُ لا بِها يوُصَفُ، وَ بِهِ تُعْرَفُ الْمَعارِفُ لا بِها يُعْرَفُ، فَذلِکَ اللَّهُ لا سَمِيَّ لَهُ، سُبْحانَهُ لَيْسَ کَمِثْلِهِ شَيْ ءٌ وَ هُوَ السَّميعُ الْبَصيرُ.


***

اي مردم بپرهيزيد از اين مردمي که از دين خارج شده اند، کساني که خداوند را به خود تشبيه مي کنند، گفتارشان شبيه گفتار کفار از اهل کتاب است، بلکه اوست خداوندي که همانند او چيزي نيست، و او شنوا و بيناست، ديده ها او را درنيابند و اوست که ديده ها را دريابد، و اوست دانا و آگاه به تمام امور.

يگانگي و توانايي را خاص خود نموده، و خواست و اراده و نيرو و قدرت و دانش خود را به هرچه بوده است بکار برده، ستيزه جويي در کارش نبوده و براي او همتايي نيست که با او برابري کند، ضدي ندارد که با او به ستيزه برخيزد، همنامي براي او نيست تا مشابهت يابد، و همانندي که با او مشاکلت نموده باشد نيست.

دستخوش حوادث نگردد و از حالي به حالي تغيير نيابد، و حوادث او را فرانگيرد، وصف کنندگان پي به حقيقت وي نبرده، و توانايي او به دل ها خطور نکند، زيرا در ميان اشياء مانند و همتايي براي او نيست، دانشمندان با عقل خود او را درنيابند، و متفکرين با همه فکر خود جز تصديق به وجود او ره نيابند، مگر به يقين به وجود خداوند، زيرا او به چيزي از صفات آفريدگان وصف نشود، و اوست يگانه و بي نياز، هرچه تصور شود و به وهم درآيد او غير خداوند است.

پروردگار نباشد کسي که مورد درک واقع شود و تحت بررسي قرار گيرد، و معبود نباشد آن کس که هوا يا غير هوا او را فراگيرد، او در همه چيز باشد نه بطوري که در حصار قرار گرفته باشد، و از همه چيزها جداست نه بگونه اي که از او نهان باشد، قادر و توانا نيست کسي که ضدّي مقارن او باشد يا همتايي با او برابري کند، قدمت او از نظر گذشت روزگار نيست و توجّه او جهت خاصي ندارد.

از خردها پوشيده است چنانچه از ديده ها پنهان است، از اهل آسمان در پرده و حجاب است چنانچه از اهل زمين اينگونه است، نزديکي با او گرامي داشتن اوست،دوري از او پست شمردن اوست، مکاني او را فرا نمي گيرد، و زماني او را احاطه نمي کند، اگر در کار او راه ندارد، بلندي او بر فراز قله بودن نيست، آمدنش از جائي به جائي شدن نباشد، معدوم را موجود نمايد، و موجود را معدوم کند، براي غير او در آن واحد دو صفت جمع نشود (يعني براي غير او جمع بين اضداد ممکن نيست)، فکر و انديشه درباره او همانا اعتقاد به بودن و وجود او را مي رساند، وجود ايماني نه وجود صفتي (يعني فکر فقط وجود او را اثبات مي کند نه آنکه صفت ذات او بدست آيد و به کنه ذات او پي بسبب او صفتها توصيف شود، نه آنکه او به صفتي وصف کرده شود، شناختني ها بسبب او شناخته شود، نه آنکه او بسبب چيزي شناسائي گردد، اين است خداوند متعال که همنامي براي او نيست، پاک و منزه است و چيزي بمانند او نيست، و اوست شنوا و بينا برده شود).


***