گمان غالب اين است که نامه مسلم و جواب امام، از مطالب جعل شده است و صحتي ندارد؛ زيرا:

1 - بنابه آنچه حموي نوشته، «مضيق الخبت» که مسلم نامه اش به امام را از آنجا فرستاد، ميان مکه و مدينه واقع است. [1] در حالي که روايت مي گويد مسلم دو راهنما از مدينه استخدام نمود و به سوي عراق خارج شدند و راه را گم کردند، دو راهنما مردند و طبيعي است که اين حادثه، ميان مدينه و عراق واقع شد و ميان مکه و مدينه اتفاق نيفتاد.

2 - اگر ميان مدينه و عراق جايي به همين نام باشد و حموي آن را ذکر ننموده است، سفر رفت و برگشت از آنجا تا مکه، زماني بيش از ده روز نياز دارد، در حالي که سفر مسلم از مکه به عراق را مورخان تعيين نموده و گفته اند وي روز پانزدهم ماه رمضان از مکه مسافرت نمود و روز پنجم شوال به کوفه وارد شد و مجموع روزهاي سفرش بيست روز بوده است اين کوتاهترين زماني است که مسافر از مکه تا کوفه طي مي کند؛ زيرا مسافت ميان آنها بيش از يک هزار و ششصد کيلومتر مي باشد که اگر از اين مدت، سفر فرستاده مسلم از آن محل و بازگشت وي به آنجا را کم نماييم، مدت سفر مسلم از مکه به کوفه کمتر از ده روز مي شود که طي آن مسافت با اين مدت زماني، معمولاً محال بوده است.

3 - امام، در نامه اش مسلم را متهم به ترس نموده، اين مسأله با معتمد خواندن وي که او را مورد اعتماد و بزرگ اهل بيتش و فرد برتر در فضيلت بر آنها



[ صفحه 437]



دانسته، منافات دارد زيرا با داشتن چنان صفاتي، چگونه امام او را به ترس متهم مي کند؟!

4 - اتهام مسلم به ترس با سيره وي تناقض دارد؛ زيرا اين قهرمان بزرگ، دليري و شجاعت نادري نشان داد که خردها را حيرت زده ساخت؛ زيرا وقتي که گروههاي مردم کوفه بر عليه وي وارد نبرد شدند، به تنهايي با آنان به مقابله برخاست بدون اينکه کسي به وي کمک کند و يا در کنارش به حمايت از وي برخيزد، او در ميان سپاهيان فراوان، بسياري را به قتل رساند که دلهاي آنان را پر از ترس و وحشت نمود و هنگامي که او را به اسارت نزد ابن زياد بردند، هيچگونه خواري و شکست بروز نداد. «بلاذري» در مورد او مي گويد: وي شجاعترين و دليرترين خاندان عقيل بود [2] ، بلکه شجاعترين فرد هاشمي بود که تاريخ، بعد از ائمه اهل بيت عليهم السلام به خود شناخته است. اين حديث، از جعليّاتي است که براي کم ارزش جلوه دادن اين فرمانده عظيم که از افتخارات امّت عرب و اسلام مي باشد، وضع گرديده است.