دولت به «عرفا» اعتماد مي ورزيد [1] ، آنها به مسائل قبايل مي پرداختند



[ صفحه 559]



وعطايا را ميان آنان تقسيم مي کردند. و نيز به تنظيم دفاتر عمومي مي پرداختند که نام مردان، زنان و کودکان در آنها بود. همچنين به ثبت نام نوزادان مي پرداختند تا براي آنان از سوي دولت، مستمري تعيين شود و مستمري کساني که مي مردند، حذف گردد [2] .

همين طور آنان مسؤول مسائل امنيت و نظم بودند و در هنگام جنگ مردم را براي نبرد اعزام مي کردند و آنان را به جنگ تشويق مي نمودند و حکومت را از نام کساني که از نبرد تخلف مي ورزيدند، آگاه مي کردند [3] و اگر عرفا در و ظايفشان تقصير يا اهمال روا مي دانستند، حکومت، آنان را به شديدترين و بي رحمانه ترين کيفرها، مجازات مي کرد [4] .

از مهمترين علل تفرقه مردم از مسلم، همين اقدام عرفا به باز داشتن مردم از قيام و گسترش خوف و رعب و اراجيف ميان مردم بود [5] همچنانکه آنان عامل فعالي در کشاندن مردم و اعزام آنان براي جنگ با امام حسين عليه السلام بودند.

در اينجا سخن از مظاهر زندگي اجتماعي در کوفه به پايان مي رسد که آگاهي بر آن از ضروريات بحث بود به جهت اثري که درناکامي انقلاب داشته است.