«يهوديان»، در سال 20 هجري در کوفه اقامت گزيدند [1] که بسياري از



[ صفحه 556]



آنان از حجاز آمده بودند، پس از آنکه عمر بن خطاب آنها را از آنجا کوجانيد [2] و براي آنان محله اي در کوفه بود که به نام آنها شناخته مي شد و براي خود در آن معابدي ساختند. «بنيامين» جهانگرد مي نويسد: «هفت هزار يهودي در کوفه بودند، در آنجا قبري بود که يهوديان آن را مقدس مي شمردند و در اطراف آن، کنيسه اي داشتند» [3] .

آنان به کارهايي مانند زرگري و غيره، اشتغال مي ورزيدند که عربها اشتغال به آنها را نمي پسنديدند... يهوديان نسبت به پيامبر صلي الله عليه و آله کينه اي بسيار شديد داشتند؛ زيرا بسياري از آنان را نابود ساخته ننگ و شکست را بر آنها وارد کرده بود، آنان، به گفته برخي از محققان - نقش فعّالي را در کشتار کربلا برعهده گرفتند تا بدين وسيله از پيامبر صلي الله عليه و آله با کشتن فرزندان و ذريّه اش، انتقام گرفته باشند...

در اينجا سخن از برخي دينهاي حاکم در کوفه که بسياري از آنها در حرکتهاي جهاد و عمليات جنگي آن روزگار، شرکت داشتند، به پايان مي رسد.