امام عليه السلام از بزرگان نهضت فکري و علمي در روزگار خويش بود و در نشر علوم اسلامي و گسترش معارف و آداب، در بين مردم مشارکتي مثبت داشت به طوري که گروه بزرگي از صحابه و فرزندانشان از سرچشمه علوم آن حضرت نوشيدند و آنها عبارتند از: فرزندشان امام زين العابدين و دخترانشان فاطمه [1] ، سکينه و نوه آن حضرت، امام ابو جعفر باقر عليه السلام، شعبي، عکرمه، کرز تميمي، سنان بن ابي سنان دوئلي، عبداللَّه بن عمر، ابن عثمان، فرزدق [2] ، برادر زاده اش زيد بن الحسن [3] ، طلحه عقيلي، عبيد بن حنين [4] ، ابو هريره، عبيداللَّه بن ابي يزيد، مطلب بن عبيداللَّه بن حنطب، ابو حازم اشجعي، شعيب بن خالد، يوسف صباغ، ابو هشام [5] و ديگران. و احمد بن محمد بن سعيد همداني در نامهاي کساني که از حسن و حسين روايت کرده اند کتابي نوشت [6] .

امام، مسجد پيامبر را به عنوان مدرسه اي براي خود انتخاب کرد و در آنجا سخنان خود را در علم فقه، تفسير، روايت حديث، قواعد اخلاق و آداب رفتار بيان مي کرد و مسلمين از هر سويي به جانب آن حضرت روي مي آوردند تا از



[ صفحه 166]



فيض علومش که از علوم پيامبر صلي الله عليه و آله و معارف آن حضرت، مدد مي گرفت، بهره ها گيرند.