امام، از بصره روي گردان شد، زيرا گرايشي عثماني داشت و بسياري از



[ صفحه 23]



مردم آن، پيرو زبير و طلحه بودند.

«ابوجعفر اسکافي» مي گويد: «اهل بصره، همگي علي را دشمن مي داشتند» [1] و سبب آن، جنگ جمل بود که سرهاي بسياري از مردم بصره را درو کرد و دلهايشان را از دشمني نسبت به امام و فرزندانش، انباشت، البته جمعي از شيعيان در آنجا بودند که امام وقتي مي خواست به سوي کوفه حرکت کند، با آنان مکاتبه نمود.

به هر حال، کوفه مناسب ترين مرکز براي اعلام انقلاب بر ضد امويان بود؛ زيرا اين شهر انقلابي، حرکت مخالفت با بني اميه را رهبري کرده و پس از هلاک شدن معاويه به طور کامل براي دعوت از امام، آماده شده بود، همچنانکه وطن اصلي شيعيان آن حضرت شمرده مي شد؛ دلهاي مردمانش مالامال از محبت و دوستي نسبت به حضرتش بود.

انتخاب هجرت به کوفه و نه جايي غير از آن، از سوي امام عليه السلام مبتني بر مطالعه اي عميق نسبت به واقعيت مناطق اسلامي و احاطه داشتن آن حضرت بر جهت گيريهاي شهروندان آنها، خواه در صحنه هاي سياسي و خواه عقيدتي و ميزان قدرت اقتصادي و نظامي آنان بود؛ زيرا امام از همه ي آن موارد اطلاع و آگاهي پيدا کرده بود و هيچ سرزميني را به غير از کوفه نيافته بود که استراتژي کامل براي حمايت از انقلاب و تضمين پيروزي در آن فراهم باشد و نيروهاي طرفدار آن حضرت و مخالف حکومت اموي را در برگيرد، بنابراين، حرکت به سوي آنجا، ضرورتي بوده که جايگزيني براي آن وجود نداشته است.



[ صفحه 27]