وي عموي مختار و از ياران مخلص اميرمؤمنان و ائمه اطهار عليهم السلام بود.سعد بن مسعود فرمانده و رزم آوري باتجربه بود که مختار دوران نوجواني و جواني را نزد عمويش مي گذراند و تجربه مي اندوخت.

اميرمؤمنان علي عليه السلام پس از رسيدن به حکومت بنابر علل و حوادثي که پيش آمد رسما مرکز خلافت را از مدينه به عراق (کوفه) منتقل نمود. استانداري مدائن که از مناطق مهم مرزي عراق بود، از طرف حضرتش به عموي «مختار» واگذار گرديد. و مختار نيز در کنار عموي خود در عراق ساکن شد و در زمان حکومت امام علي عليه السلام در کنار حضرت


در کوفه ماند و پس از شهادت امام عليه السلام به بصره رفت و مدتي در آنجا ساکن بود.

در جنگ صفين، اميرمؤمنان عليه السلام «سعد» را فرمانده ي طايفه ي قيس و عبدالقيس قرار داد. سعد بن مسعود ثقفي در آن جنگ با «فئه ي باغية» و دار و دسته ي معاويه به مبارزه پرداخت.