بازگشت

تحريفهاي عاشورا


نهضت عاشورايي امام حسين «ع »، با انگيزه امر به معروف و نهي از منکر و براي نجات اسلام و مبارزه با طغيان بود.اهداف و آرمانهاي مقدس، چهره هاي متعالي و درخشان و انگيزه هايي اجتماعي و سياسي داشت.آن همه تشويق براي گريه بر سيد الشهدا و عزاداري براي سيد مظلومان نيز، براي زنده نگهداشتن اين مکتب جهاد و شهادت و حفظ ارزشها بود.متاسفانه در طول تاريخ، تحريفهايي چه در انگيزه ها و اهداف، چه درچهره هاي حماسه ساز و چه در برنامه هاي مربوط به عاشورا انجام شد.

تحريفهاي عاشورا، برخي به «محتوا» بر مي گردد، برخي به «شکل » و برخي به «افراد». کتابهايي که به عنوان مقتل نوشته شد و روضه هايي که براي عاشورا گفته و خوانده شد، گاهي چون با انگيزه گرياندن مستمعين بود، آميخته به مطالب ضعيف، غير مستند و احيانا دروغ گشت.علاقه اي که به چهره هاي عاشورايي وجود داشت، سبب شد در حوادث آن حماسه، غلوها و مبالغه هايي نقل شود که غير عقلي و باور نکردني است.آمار و ارقام کشته ها و برخي حوادثي که بظاهر غم انگيز و سوزناک بود، بر اصل واقعه افزوده شد. انگيزه آن حماسه اجتماعي و خونين نيز، گاهي تا حد «کشته شدن براي شفاعت ازگنهکاران امت » تنزل يافت.نوع برخوردهاي امام حسين «ع »، زينب و امام سجاد «ع » وکودکان و اهل بيت، گاهي به صورت عجز و لابه و ذلت و حقارت در برابر فاسقاني چون يزيد و عمر سعد و ابن زياد و شمر و... در آمد و خواسته بزرگ امام در اين ميدان حماسه، که رد بيعت با حکومت جور بود، به درخواست جرعه اي آب براي لب عطشان خويش ياگلوي خشک علي اصغر در آمد.

در روضه هايي که خوانده مي شد و تعزيه هايي که برپا مي گشت و شعرها و نوحه هايي که سروده و اجرا مي شد، از زينب و امام سجاد و مسلم بن عقيل و سکينه و... چهره هايي ارائه گشت که با روح بلند و عزتمند و بزرگوار آن خاندان شرف و کرامت، ناسازگار بود.

حتي خصومت ديرين امويان با اساس دين و وحي و نبوت، به دشمني شخصي حسين «ع » و يزيد تبديل شد.رسالت ياري رساندن به جبهه گسترده حسيني در طول تاريخ، تنها به سطح گريستن بر تشنگي و مظلوميت آل عبا پايين آمد و بيش از روضه فکر امام حسين «ع »، روضه جسم پاره پاره او و بيش از پيام خونين سيد الشهدا، حلقوم بريده ابا عبدالله مطرح شد.حتي مبارزه دشمنان با اصل اقامه عزا براي سالار شهيدان (که بي ثمر بود) تبديل شد به آزادي مراسم و ترويج شعائر، ولي همراه با مسخ حقيقت عاشوراو فلسفه قيام کربلا، که اينگونه برنامه ها، هيچ تعارضي با سلطه ستم و فسق نداشته باشد و اين بزرگترين تحريف محتوايي عاشورا بود.در حالي که در تاريخ شيعه، قيام توابين، پس از گريه بر مزار شهداي کربلا و ياد مظلوميت امام حسين «ع » شکل گرفت و شيعيان درسرزمين کربلا و با الهام از عاشورا، به رهبري سليمان بن صرد، قيامي را شکل و سازماندهي دادند.و عاشورا، تکليف آور براي هر مسلمان بود، نه آنکه امام، يک وظيفه خاص و دستور خصوصي داشته باشد.

اعتقاد به شفاعت سيد الشهدا و نيز ثوابهاي فراوان براي اشک ريختن بر آن حضرت و همچنين نتايج ارزشمند محبت و ولايت اهل بيت «ع »، همه صحيح است، اما اين مسائل بگونه اي يکجانبه طرح شد که بسياري از علاقه مندان اهل بيت، تعارضي ميان گريستن برحسين «ع » و ارتکاب فسق و فجور و زير پا نهادن حق الناس و ترک وظايف ندانند و اميدشان به حسين «ع » باشد، هر چند که غرق گناه باشند!امام سجاد «ع » که همان روح حسيني و شجاعت علوي را داشت و در عاشورا به مصلحت الهي بيمار بود و توان جنگيدن نداشت، در پي همين تلقينات تحريف شده، به «امام بيمار» شهرت يافت و در اذهان عموم، به صورت مردي لاغر، رنگ پريده، بي حال و زرد چهره و عصا به دست جلوه کرد.حتي قضايايي بي اساس، همچون حجله عروسي قاسم نوجوان در شب عاشورا، به عنوان دستمايه اشک گرفتن از اهل عزا، به مرثيه ها و مقتلها راه يافت و قضايايي به نام رؤيا و خواب (راست يا دروغ) باب شد و دهان به دهان و سينه به سينه نقل گشت و بتدريج، حالت يک امر مسلم و قطعي يافت.آنچه وظيفه آگاهان و دست اندرکاران است، هم تبيين صحيح قيام حسيني، هم ارائه مقتل و روضه صحيح و مستند، هم جلوگيري از خواندن مرثيه هاي دروغ و مرثيه خوانان ناصالح و مداحان کاسب و واعظان بيسواد و بي مطالعه است.در يکي دو دهه اخير، هم کتابهاي ارزشمندي در تحليل ماهيت و اهداف قيام حسيني تاليف شده، هم اشعار با محتوا و منطبق با روح عاشورا سروده شده است و هم برخي از اين تحريفهاي لفظي و محتوايي بازگو و معرفي شده است. [1] الهامي که در انقلاب اسلامي ايران و در جبهه هاي دفاع مقدس، از عاشورا و کربلاگرفته شد، بهترين استفاده از چهره تحريف نشده عاشوراست.و اگر شيعه بتواند «مکتب عاشورا» را آنگونه که هست و بوده، به جهانيان معرفي کند، بي شک منبع الهام همه آزاديخواهان مبارزي خواهد شد که در پي الگوي راستين براي انقلاب و مبارزه با ستم اند.


پاورقي

[1] مطالعه کتاب سودمند حماسه حسيني (3 جلد) از شهيد مطهري در اين زمينه‏ها توصيه مي‏شود.همچنين موارد متعددي از نقلهاي دروغ و حوادث بي‏اساس را که در زبان مرثيه‏خوانان و در شعر و نثر مرثيه درباره حوادث‏کربلاست، در کتاب‏ «لؤلؤ و مرجان‏» و در فصل لزوم پرهيز از دروغ و رعايت صدق در سخن، تاليف‏ «محدث نوري‏» مي‏توان خواند.همچنين کتاب‏ «ستودگان و ستايشگران‏» که مجموعه‏اي از ارشادهاي آية‏ا... خامنه‏اي درباره بايدها و نبايدها در امر مداحان و مرثيه‏خوانان است، خواندني است، نشر «حوزه هنري‏».نيز، ر.ک: «التنزيه لاعمال الشيعه‏»، سيد محسن امين، (خلاصه‏اي از آن در «اعيان الشيعه‏»، ج 10، ص 373 به بعد آمده است)، «اکسير السعادة في اسرارالشهادة‏»، سيد عبد الحسين لاري، «الايات البينات في قمع البدع و الضلالات‏»، کاشف الغطاء، مقاله‏ «امام خميني، احياءو اصلاح شعائر حسيني‏»، سيد جواد ورعي، (ويژه‏نامه روزنامه جمهوري اسلامي با نام‏ «عاشورا و امام خميني‏»، خرداد74).