اصحاب شهادت طلب و با وفاي سيد الشهدا «ع »، نمونه بارز آگاهي، ايمان، شجاعت وفداکاري بودند و فضيلت آنان بيش از آن است که در اين مختصر بگنجد.رواياتي در فضيلت ياران امام وارد شده است. [1] خصوصيات آنان نيز در برخي کتب آمده است. [2] مروري بر زيارتنامه هاي شهداي کربلا، فضيلتهايي چون وفاي به عهد، بذل جان در نصرت حجت خدا، وفاداري به امام و... را ياد آور مي شود.ويژگيهاي افراد جبهه حسيني به تعبير يکي از پژوهشگران چنين است:

1-اطاعت محض و عاشقانه

2-هماهنگي کامل با رهبري (تا جايي که بدون اجازه نمي جنگيدند).

3-خطر پذيري و شهادت طلبي

4-شجاعت ويژه

5-صباريت و مقاومت جاودانه

6-سازش ناپذيري

7-جديت، قاطعيت و عزم راسخ

8-خدا بين و خدا خواه

9-از همه چيز بريده و به خدا پيوسته

10-دقيق، منظم، منضبط

11-نهايت رشد و کمال، صلاح (سياسي، فرهنگي)

12-الگوي عملي دفاع و مقاومت (لکم في اسوة)

13-باوفاترين و پاي بندترين ياران بر پيمان

14-آزادگي (هيهات منا الذلة)

15-فرماندهي ويژه، مديريت نمونه

16-غناي روحي از ما سوي الله (انطلقوا جميعا)

17-شرکت درميدانهاي جنگ سياسي، فرهنگي، اقتصادي، نظامي در طفوليت و سنين پايين

18- «کل » بيني نه «جزء» بيني (کل يوم عاشورا... مثلي لا يبايع مثله)

19-سازنده حرکتهاي تاريخساز

20-مقاومت و مبارزه نابرابر در تنهايي

21-يقين و بصيرت کامل، شک شکن

22-پافشاري و استقامت در حق با اقليت، در برابر اکثريت مخالف (لا تستوحشوا في طريق الهدي لقلة اهله)

23-نقش زن در سرنوشت مبارزات سياسي، فرهنگي بشريت

24-سپر دين بودن، نه دين سپري

25-اصالت با جهاد اکبر

26-ساختار روحي و جسمي مناسب و هماهنگ با استراتژي عاشورا. [3] .

آنان که در رکاب سيد الشهدا به فيض شهادت رسيدند، جمعي از بني هاشم بودند، جمعي از مدينه با آن حضرت آمده بودند، برخي در مکه و طول راه به وي پيوستند، برخي هم از کوفه توانستند به جمع آن حماسه سازان شهيد بپيوندند.کساني هم در راه نهضت حسيني، پيش از عاشورا شهيد شدند که آنان نيز جزء اصحاب او به شمار مي آيند.تعداد 6 نفر از ياران امام که در کوفه شهيد شدند، عبارتند از: عبد الاعلي بن يزيد کلبي، عبدالله بن بقطر، عمارة بن صلخب، قيس بن مسهر صيداوي، مسلم بن عقيل و هاني بن عروه.

شهداي بني هاشم: تعداد 17 نفر از شهداي کربلا که شهادتشان اجماعي است، عبارتند از:

علي بن الحسين الاکبر، عباس بن علي بن ابي طالب، عبدالله بن علي بن ابي طالب، جعفر بن علي بن ابي طالب، عثمان بن علي بن ابي طالب، محمد بن علي بن ابي طالب، عبدالله بن حسين بن علي، ابو بکر بن حسن بن علي، قاسم بن حسن بن علي، عبدالله بن حسن بن علي، عون بن عبدالله بن جعفر، محمد بن عبدالله بن جعفر، جعفر بن عقيل، عبد الرحمن بن عقيل، عبدالله بن مسلم بن عقيل، عبدالله بن عقيل، محمد بن ابي سعيد بن عقيل. [4] نام ده نفر ديگرنيز نقل شده که البته يقيني نيست، آنان عبارتند از: ابو بکر بن علي بن ابي طالب، عبيد الله بن عبدالله بن جعفر، محمد بن مسلم بن عقيل، عبدالله بن علي بن ابي طالب، عمر بن علي بن ابي طالب، ابراهيم بن علي بن ابي طالب، عمر بن حسن بن علي، محمد بن عقيل و جعفر بن محمد بن عقيل. [5] .

شهداي ديگر: نام کساني غير از بني هاشم که در کربلا در رکاب امام حسين «ع » به شهادت رسيدند و توضيح مختصري درباره هر يک، در جاي مناسب هر کدام در اين کتاب (به ترتيب الفبا) آمده است.در اينجا فهرستي از همه آنان را يکجا بر اساس نقل کتاب «انصار الحسين » مي آوريم.

در کتاب ياد شده، دو جدول نام است.يکي نامهايي که در زيارت ناحيه مقدسه و نيزدر منابع ديگري همچون رجال شيخ، يا رجال طبري آمده است.اين جدول که نام 82 نفر را در بر دارد چنين است: اسلم ترکي، انس بن حارث کاهلي، انيس بن معقل اصبحي، ام وهب، برير بن خضير، بشير بن عمر حضرمي، جابر بن حارث سلماني، جبلة بن علي شيباني، جنادة بن حارث انصاري، جندب بن حجير خولاني، جون مولي ابو ذر غفاري، جوين بن مالک ضبعي، حبيب بن مظاهر، حجاج بن مسروق، حر بن يزيد رياحي، حلاس بن عمرو راسبي، حنظلة بن اسعد شبامي، خالد بن عمرو بن خالد، زاهر مولي عمرو بن حمق خزاعي، زهير بن بشر خثعمي، زهير بن قين بجلي، زيد بن معقل جعفي، سالم مولي بني المدينة کلبي، سالم مولي عامر بن مسلم عبدي، سعد بن حنظله تميمي، سعد بن عبدالله، سعيد بن عبدالله، سوار بن منعم بن حابس، سويد بن عمرو خثعمي، سيف بن حارث بن سريع جابري، سيف بن مالک عبدي، حبيب بن عبدالله نهشلي، شوذب مولي شاکر، ضرغامة بن مالک، عابس بن ابي شبيب شاکري، عامر بن حسان بن شريح، عامر بن مسلم، عبد الرحمان بن عبد الرحمان بن عبدالله ارحبي، عبد الرحمان بن عبد ربه انصاري، عبد الرحمان بن عبدالله بن يزيد عبدي، عبيد الله بن يزيد عبدي، عمران بن کعب، عمار بن ابي سلامه، عمار بن حسان، عمرو بن جناده، عمر بن جندب، عمرو بن خالد ازدي، عمر بن خالد صيداوي، عمرو بن عبدالله جندعي، عمرو بن ضبيعه، عمرو بن قرضه، عمر بن قرضه، عمر بن عبدالله ابو ثمامه صائدي، عمرو بن مطاع، عمير بن عبدالله مذحجي، قارب مولي الحسين «ع »، قاسط بن زهير، قاسم بن حبيب، قرة بن ابي قره غفاري، قعنب بن عمر، کردوس بن زهير، کنانة بن عتيق، مالک بن عبد بن سريع، مجمع بن عبدالله عائذي، مسعود بن حجاج و پسرش، مسلم بن عوسجه، مسلم بن کثير، منجح مولي الحسين «ع »، نافع بن هلال، نعمان بن عمرو، نعيم بن عجلان، وهب بن عبدالله، يحيي بن سليم، يزيد بن حصين همداني، يزيد بن زياد کندي، يزيد بن نبيط.

جدول دوم، اسامي کساني است که در منابع متاخرتري مانند زيارت رجبيه، «مناقب » ابن شهرآشوب، «مثير الاحزان » يا «لهوف » آمده است که عبارتند از: (29 نفر) ابراهيم بن حصين، ابو عمرو نهشلي، حماد بن حماد، حنظلة بن عمرو شيباني، رميث بن عمرو، زائد بن مهاجر، زهير بن سائب، زهير بن سليمان، زهير بن سليم ازدي، سلمان بن مضارب، سليمان بن سليمان ازدي، سليمان بن عون، سليمان بن کثير، عامر بن جليده (يا: خليده)، عامر بن مالک، عبد الرحمان بن يزيد، عثمان بن فروه، عمر بن کناد، عبدالله بن ابي بکر، عبدالله بن عروه، غيلان بن عبد الرحمان، قاسم بن حارث، قيس بن عبدالله، مالک بن دودان، مسلم بن کناد، مسلم مولي عامر بن مسلم، منيع بن زياد، نعمان بن عمرو، يزيد بن مهاجر جعفي.

از نظر سن و سال، تعدادي از اين شهدا جوان بودند.نام اين جوانان شهيد در رکاب حسين «ع » از بني هاشم و ديگران اينهاست: علي اکبر، عباس بن علي، قاسم، عون بن علي، عبدالله بن مسلم، عون و محمد (پسران زينب کبري)، وهب، عمرو بن قرظه، بکير بن حر، عبدالله بن عمير، نافع بن هلال، سيف بن حارث، اسلم، عمرو بن جناده، مالک بن عبد و....

ستايش عظيمي را که سيد الشهدا «ع » شب عاشورا از ياران خويش کرد، نام آنان را جاويدان و مقامشان را جلوه گر ساخت.آنجا که فرمود: من اصحابي شايسته تر و بهتر ازياران خود نمي شناسم «فاني لا اعلم اصحابا اولي و لا خيرا من اصحابي و لا اهل بيت ابر و لا اوصل من اهل بيتي، فجزاکم الله عني جميعا خيرا». [6] در زيارت ناحيه مقدسه هم امام زمان «ع » به آنان اينگونه سلام داده است: «السلام عليکم يا خير انصار...».

در توصيف آن شير مردان عارف، بسيار سخن مي توان گفت.از زبان دشمن هم مي توان حقايق را شناخت.به مردي که روز عاشورا همراه عمر سعد در کربلا شرکت داشته، گفتند: واي بر تو!آيا ذريه رسول خدا «ص » را کشتيد؟گفت:... اگر تو شاهد چيزي بودي که ما ديديم، تو هم همچون ما مي کردي.گروهي بر ما تاختند که دستهاشان بر قبضه شمشيرها بود، همچون شيران خشمگين، سواران را از چپ و راست درهم مي نورديدند و خويش را به کام مرگ مي افکندند. نه امان مي پذيرفتند، نه علاقه به مال داشتند و نه چيزي مي توانست مانع ورودشان بر برکه هاي مرگ گردد!اگر اندکي از آنان دست برمي داشتيم، جان همه سپاه را مي گرفتند.اي بي مادر، پس مي خواستي چه کنيم؟!... [7] براي آشنايي با برخي فضايل آنان، که حواريين امام حسين «ع » بودند، رجوع کنيد به «منتخب التواريخ »، ص 245 تا 255 که بيست و شش فضيلت براي آنان بر شمرده است، از جمله: رضايت از خدا، با وفاترين اصحاب، ثبت بودن نامشان در لوح محفوظ، برتر بودن مقامشان از همه شهدا، همت والا با عده کم، توفيق باز گشت به دنيا در عصر رجعت، معروف بودنشان در آسمانها، شوق شهادت در رکاب امام حسين «ع »، ياران واقعي دين خدا، وارستگي و زهد و عبادت، دفن در سرزمين مقدس کربلا و... همين فضيلتهاست که آنان را محبوب دلها ساخته و در دنيا و آخرت، مورد غبطه جهانيانند.قبر شهداي کربلا همه يکجا در حرم سيد الشهدا «ع » است.



در راه دوست کشته شدن آرزوي ماست

دشمن اگر چه تشنه به خون گلوي ماست



گرديم دور يار، چو پروانه گرد شمع

چون سوختن در آتش عشق آرزوي ماست



از جان گذشته ايم و به جانان رسيده ايم

در راه وصل، اين تن خاکي عدوي ماست



خاموش گشته ايم و فراموش کي شويم

بس اين قدر که در همه جا گفتگوي ماست



ما را طواف کعبه بجز دور يار نيست

کز هر طرف رويم، خدا روبروي ماست