عمرو بن قرظه بن کعب بن عمرو بن عائذ بن زيد بن مناة بن ثعلبه بن کعب بن الخزرج الانصاري حزرجي مدني کوفي مي باشد.

اصلا مدني و ساکن کوفه بود. عمرو ششم محرم وارد کربلا شد. پدرش از راويان حديث و از اصحاب بزرگوار حضرت پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم و حضرت علي عليه السلام و از مجاهدين احد و ديگر غزوات النبي صلي الله عليه و آله و سلم و در خلافت عمر به کوفه آمده و به تعليم فقه مشغول بوده و در جهادهاي صفين، جمل، نهروان شرکت فعال داشته و در صفين پرچمدار انصار بود. و در سال بيست و چهار هجري «ري» را با ابوموسي فتح کرده و زماني از طرف علي عليه السلام حاکم فارس بود و در سال پنجاه و يک هجري وفات کرد.

قرظه دو پسر به نامهاي عمرو و علي داشته، ولي بلاذري، برادر عمرو را زبير نوشته است.

عمرو بن قرظه، در کربلا از ياران بسيار فعال امام عليه السلام محسوب مي شده بطوريکه همراه سعيد بن عبدالله پاسداري و محافظت از امام عليه السلام را به عهده گرفته و در اين راه چندين چوبه تير به سر و سينه اش رسيده و مجروح شد، آنگاه از امام عليه السلام اجازه جهاد خواسته و عازم ميدان شده و اين رجز را خواند:



قد علمت کتيبة الانصار

ان سوف احمي حوزة الذمار



ضرب غلام غير نکس شار

دون حسين مهجتي و داري



«سپاه انصار باور دارند که من از اهل حرم دفاع مي کنم، ضربت من ضربت جواني سربلند و پيش آهنگ است، هستي، جان و مالم فداي حسين


باشد.»

آنگاه جهاد سختي کرده و به شهادت رسيد.

عمرو قبل اينکه عازم ميدان شود هر تير و شمشيري که به جانب امام حسين عليه السلام مي آمد، به جان مي خريد. و يک مرتبه هم امام عليه السلام او را جهت تعيين وقت مذاکره، نزد عمر سعد فرستاد.

در اين ملاقات امام عليه السلام ابن سعد را به نصرت خويش فراخواند. او عذر آورد، از جمله گفت که خانه ام خراب مي شود، حضرت فرمود: من بنا مي کنم. عمر سعد گفت: ملکم را مي گيرند. امام فرمود: من بهتر از آن را از مال خودم در حجاز به تو خواهم داد، باز هم قبول نکرد.

و لذا عمرو بن قرظه در روز عاشورا تعريضا بر عمر بن سعد، اين رجز را مي خواند: «دون حسين مهجتي و داري»؛ «جانم و مالم فداي حسين» او هنگام شهادت به امام حسين عليه السلام عرض کرد:

«يا ابن رسول الله، اوفيت»؟

امام عليه السلام جواب فرمودند: «نعم، انت أمامي في الجنة فاقرا رسول الله مني السلام و اعلمه اني في الاثر»؛

«اي پسر رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم آيا وفا به عهد کردم؟ امام عليه السلام فرمود: بلي تو پيشاپيش من در بهشت هستي، سلام مرا به رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم برسان و به او عرض کن که من نيز پشت سر تو مي آيم»

نام او در زيارت ناحيه به صورت: «السلام علي عمر بن کعب انصاري» وارد شده است.

ازاصحاب کربلاي ابي عبدالله واز جوانمردان شجاع است. پدرش نيز از اصحاب رسول الله و اصحاب اميرالمؤمنين بود. عمرو يا عمر بن قرظه را در همه کتب اصحاب و تابعين و رجال نام بردند. مانند: اسدالغابه ابن اثير و الاصابه عسقلاني و طبقات ابن سعد و در زيارت رجبيه است: «السلام علي عمرو بن قرظه...» وقتي سخن عمر سعد در لشکر و مردم شايع شد که اگر از جنگ با حسين عليه السلام امتناع کنم ابن زياد خانه ام را خراب مي کند. عمرو بن قرظه در پاسخ به


کوته نظري ابن سعد در رجز خود مي گفت:



قد علمت کتيبة الانصار

ان سوف احمي حوزة الذمار



ضرب غلام غير نکس شاري

دون حسين مهجتي و داري



بعد از معرفي حميت و شجاعت خود در مصراع آخر مي گويد: من در راه حسين جانم را و خانه ام را مي دهم - و کلمه خانه ام را در مقابل گفته عمر سعد است. جالب اينکه همين عمرو بن قرظه (در شب هفتم محرم که در ميان دو لشکر خيمه زدند و امام حسين عليه السلام با جمع خود و عمر سعد با جمع خود در آن خيمه به گفتگو نشستند.) درجمع امام حسين عليه السلام قرار داشت. شايد عمرو جمله معروف عمر سعد را که گفت «شايد ابن زياد خانه ام را خراب کند» در آنجا شنيده باشد.