بازگشت

آسيب شناسي فرهنگ سياسي عاشورا


عاشورا، فرهنگي به جامعيّت اسلام دارد و ابعاد گوناگون فردي - اجتماعي و معنوي - سياسي كه در كليّت اسلام شاهديم، در فرهنگ عاشورا نيز متجلّي است. غفلت از ابعاد چند وجهي اين فرهنگ، خسارات جبران ناپذيري به بار مي آورد. چندوجهيِ فرهنگ عاشورا است كه در بحث آسيب شناسي آن مورد توجّه جدّي است. عاشورا تبلور سياست ديني است و اين كليّت و اين تركيب، در بحث آسيب شناسي بايد مورد بررسي قرار گيرد.



تحليل و شناسايي آسيب هاي اين فرهنگ، در گرو شناخت چگونگي معماري و شناخت معماران اين بناي عظيم است. از اين رو نويسنده، به عنوان مقدّمه، بخشي مختصر در باره معماري فرهنگ عاشورا ارائه كرده، آنگاه به بررسي بيشتر آسيب شناسي آن پرداخته است.



اين بخش مقاله، به اين پرسش پاسخ مي دهد كه نخستين معماران فرهنگ عاشورا چه كساني بوده اند؟ مراسم و آيين عزاداري توسط چه كساني و از چه زماني رايج شده است؟ در اين بخش مقدماتي با ارائه كليّات و رؤوس مطالب، مشخص مي گردد كه معماري فرهنگ عاشورا مربوط به عصر اهل بيت(ع) است و آيين سوگواري عاشورا نيز برگرفته از آموزه هاي ايشان است. اين بخش دو قسمت دارد:



الف) نقش اسيران كربلا در معماري فرهنگ عاشورا



ب) نقش امامان معصوم(ع) در معماري فرهنگ عاشورا.



بخش دوم مقاله كه پيكره اصلي آن را تشكيل مي دهد، به موضوع آسيب شناسي فرهنگ عاشورا و



بررسي برخي نقطه ضعفها و پاره اي آفت ها مي پردازد؛ ضمن آنكه به شيوه درمان نيز اشاره مي كند، تا نقش سازنده و منزلت رفيع اين فرهنگ در ساختار سياسي اجتماعي جامعه مشخص گردد.



اين بخش، خود از دو قسمت تشكيل مي شود: بايسته ها و نبايسته هاي فرهنگ عاشورا. در قسمت نخست، سه عنوان كلّي مورد توجه است:



1. ارتكاب گناه و تخلّف از شرع



2. سست كردن پايه هاي دين و مذهب



3. تحريف لفظي و معنوي عاشورا.



طيّ اين سه عنوان مشخص مي شود كه رعايت نكردن هر يك از اينها و انجام كارهايي كه تحريف عاشورا است يا موجب تحريف عاشورا مي گردد، خطر بزرگي است كه موجب كم رنگ و يا بي اثر شدن اين فرهنگ سازنده مي شود.



در قسمت دوم نيز اهداف عاشورا، در سه بعد طبقه بندي مي شود:



1. احياي ارزشهاي انساني،



2. احياي ارزشهاي اسلامي (بطور عام)،



3. احياي ارزشهاي عرفاني.



عاشورا، اين سه را، يك جا، به نحو بسيط و يگانه در خود داشت و عزاداران و سوگواران امام حسين(ع)، بايد اين اهداف را دقيقاً بشناسند، و هر كجا كم توجهي و غفلتي مشاهده مي شود، نسبت به ترميم آن حسّاس باشند.



به اعتقاد نويسنده توجه به اين بايسته ها، و پرهيز از آن نبايسته ها، موجب مي شود، فرهنگ عاشورا، اين سرمايه بزرگ اسلامي، انساني، در جايگاه واقعي اجتماعي خود قرار گيرد و تمامي ابعاد سياست هاي كلان اجتماعي را متأثر از خود گرداند.