امام باقر عليه السلام مي فرمايند:

«لو يعلم الناس ما في زيارة قبر الحسين من الفضل لماتوا شوقا [1] - اگر مردم


مي دانستند كه چه فضيلتي در زيارت قبر حسين است، از شوق زيارت مي مردند».

امام صادق عليه السلام:

«ان ايام زائري الحسين بن علي لا تعد من آجالهم [2] - همانا زماني كه زائران صرف زيارت حسين بن علي عليهماالسلام مي كنند از مدت عمرشان محسوب نمي شود.»

از امام صادق عليه السلام درباره كسي كه زيارت امام حسين عليه السلام را ترك كند با آنكه توانايي زيارت را داشته باشد، سؤال شد، فرمودند:

«انه قد عق رسول الله صلي الله عليه و آله و عقنا و استخف بأمر هو له [3] همانا چنين شخصي نافرماني رسول خدا و و ما اهل بيت را كرده است و دستوري را كوچك شمرده كه توانايي انجامش را داشته است.»

امام صادق عليه السلام فرمودند:

«ان فاطمة بنت محمد تحضر زوار قبر ابنها الحسين فتستغفر لهم [4] - همانا فاطمه دختر پيامبر بر زيارت كنندگان قبر پسرش حسين عنايت دارد و براي آنها طلب آمرزش مي كند.»

و نيز فرمودند:

«من اتي الحسين عارفا بحقه كتبه الله عزوجل و في اعلي عليين [5] - هر كس كه به زيارت حسين رود در حالي كه به حقش شناخت دارد، خداوند نام او را در اعلي عليين ثبت مي كند».

امام رضا عليه السلام مي فرمايند:

«من زار قبر ابي عبدالله بشط الفرات كمن زار الله فوق عرشه [6] - هر كس قبر امام حسين عليه السلام را در كنار شط فرات زيارت كند، مانند كسي است كه خدا را فوق عرش او زيارت كرده است».


امام صادق عليه السلام فرمودند:

«زوروا قبر الحسين و لا تجفوه فانه سيد شباب اهل الجنة عن الخلق و سيد شباب الشهداء [7] - زيارت كنيد قبر حسين را و به او جفا نكنيد. به درستي كه او آقاي جوانان اهل بهشت و جوانان شهيد است».

و نيز فرمودند:

«السجود علي تربة الحسين يخرق الحجب السبع [8] سجده بر تربت حسين عليه السلام حجاب هاي هفت گانه را پاره مي كند».

و نيز فرمودند:

«من بات عند قبر الحسين ليلة عاشورا لقي الله يوم القيامة ملحظا بدمه كأنما قتل معه في عرصة كربلاء [9] - هر كس كه شب عاشورا در كنار مرقد حسين سحر كند، روز قيامت خداوند را در حالي ملاقات كند كه آغشته به خونش باشد، مانند كسي كه در ميدان كربلا و در كنار حسين كشته شده باشد.»

ه - دعا در حق شيعياني كه به بزرگداشت اهل بيت عليهم السلام و زيارت قبور آنها اهميت مي دادند:

امام صادق عليه السلام فرموند:

«الحمد لله الذي جعل في الناس من يفد الينا و يمدحنا و يرثي لنا [10] - خدا را سپاس كه در ميان مردم، كساني را قرار داد كه به سوي ما مي آيند و بر ما وارد مي شوند و ما را مدح و مرثيه مي گويند».

امام صادق عليه السلام، به «مسمع» كه از سوگواران و گريه كنندگان بر عزاي حسيني بود، فرمودند:

«رحم الله دمعتك، أما انك من الذين يعدون من اهل الجزع لنا و الذين يفرحون


لفرحنا و يحزنون لحزننا، أما انك ستري عند موتك حضور آبائي لك... [11] - خداي، اشك تو را مورد رحمت قرار دهد. آگاه باش، تو از آناني كه از دلسوختگان ما به شمار مي آيند، و از آناني كه با شادي ما شاد مي شوند و با اندوه ما غمگين مي گردند. آگاه باش! تو هنگام مرگ، شاهد حضور پدارنم بر بالين خويش خواهي بود...».

امام صادق عليه السلام در مناجات خود بعد از نماز چنين مي فرمايند:

اي كسي كه ما را به كرامت خود ويژه گردانيدي و به ما وعده شفاعت داده اي... من و براداران من و زائران قبر پدرم حسين بن علي عليهماالسلام را بيامرز... بار خدايا! دشمنان ما از رفتن اينان به زيارت خرده گرفتند. اما اين خرده گيري ها، علي رغم ميل دشمنان، آنان را از برخاستن و آمدن به سوي ما بازنداشت. پس، اين چهره هاي آفتاب سوخته را و اين گونه هايي را كه بر قبر پدرم ابي عبدالله به خاك ماليده مي شود و اين چشمهايي را كه از سر دلسوزي براي ما اشكهايشان سرازير مي گردد و اين دلهايي را كه در غم مصيبت ما بي تاب و سوزان است و اين ناله و شيون هايي را كه براي ما مي شود، مشمول رحمت خويش بفرما. بار خدايا! من اين جانها و اين پيكرها را به تو مي سپارم تا در آن روز تشنگي از حوض (كوثر) سيرابشان كني. [12] .

از مجموع آنچه درباره عزاداري گفته شد، نتايجي به دست مي آيد كه آنها را به اختصار شرح خواهيم داد.


1 - هيچ، عاملي به اندازه مجالس عزاداري و بزرگداشت معصومين عليهم السلام، عوامل «عاطفي» و «معرفتي» را كه معلول مصيبت عظيم هستند، تقويت نمي كند و گسترش نمي دهد.

عزاداري بهترين، مهمترين و قوي ترين وسيله براي زنده نگه داشتن دين حق و برقراري پيوند مردم با رهبران الهي است. به طوري كه هيچ جايگزيني كه بتواند جاي آن را از نظر قدرت و گستردگي شعاع تأثير بگيرد، وجود ندارد. به همين دليل رهبران الهي حتي قبل از شهادت خود با ذكر حوادثي كه در آينده اتفاق مي افتد و خبر دادن از مصايبي كه بعدها بر آنان وارد مي شود، اقدام به عزاداري مي كردند، تا با وقوع حوادث، مردم در عزاداري كوتاهي نكنند و در نتيجه آثار «عاطفي» و «معرفتي» ايجاد و گسترش يابد.

ذكر مصائب امام حسين عليه السلام به وسيله معصومين قبل از ايشان، اختصاص هزينه براي عزاداري و گريه بعد از شهادتشان و نيز سفارش امام رضا عليه السلام به گريه بر او هنگام خروج از مدينه و حركت به سوي ايران، همه به همين قصد انجام شده است.

2 - عزاداري معصومين عليهم السلام براي شهادت و مظلوميت پدران طاهرينشان عليه السلام آموزش و اقدامي عملي براي زنده نگه داشتن عزاداري و در نتيجه آثار مهم آن است.

3 - هزينه كردن براي اقامه مجالس عزا و بزرگداشت معصومين عليهم السلام از بهترين و ماندني ترين كارها است.

4 - رمز عظمت عزاداري و قدرت شگرفش كه آن را به يك وسيله بي نظير براي احياي دين تبديل كرده است، وجود عنصر «عاطفه و احساس» در آن است. وجود كلماتي از قبيل، گريه، مصيبت، حزن، مظلوميت، غم،


عزا، در كلما معصومين عليهم السلام همه حكايت از جايگاه بلند و قدرتمند عوامل عاطفي و احساسي در سازندگي انسان دارد.

اينكه امام صادق عليه السلام به «ابوهارون» مي فرمايد به همان شكل سنتي شعر بخوانيد، نشان مي دهد كه صوت حزين، نوا و آهنگ تأثيري دارد كه صرف خواندن شعر به طور معمولي ندارد. يعني محتوا فقط كافي نيست؛ بلكه قالب و ظرف نيز مهم است. به عبارت ديگر قالب و ظرف بايد بتواند بار احساسي و عاطفي ايجاد كند تا قلب انسان تأثير پذيرد.

5 - ابزار شعر آن هم با نوا و آهنگ مخصوص، عنصر انحصاري در عزاداري نيست. بلكه هر وسليه مشروع و معقولي كه محتوا را بهتر به دل ها برساند و مظلوميت و جايگاه اهل بيت عليهم السلام را بهتر نشان دهد، مي تواند در عزاداري شركت كند. عنصر هنر در تمامي صورت هاي مشروع و معقول آن از قبيل نقاشي، موسيقي، نمايش و... نقش اساسي در بقاي يك مكتب دارد.

6 - از آنجا كه عزاداري به علت آثار بزرگش يك وسيله كليدي و اصلي و غيرقابل جايگزين در احياي دين و پيشرفت آن مي باشد، و ارزش آن فوق تصور و محاسبه است، ثواب هاي بسيار زيادي براي آن ذكر شده است. ذكر اين همه ثواب و پاداش براي چنين وسيله بي نظيري كه «حيات مكتب» وابسته به آن است، عجيب و دور از انتظار نيست بلكه بسيار معقول و منطقي است.

توضيح اينكه اعمال يك انسان گاهي از آن جهت كه تأثيري مثبت در روح و نظام وجودي خودش دارد، داراي ارزش و ثواب است. بديهي است ميزان ثواب اعمال بستگي به ميزان تأثيري دارد كه بر روي شخص مي گذارد و نيز ميزان تغييري است كه در شخص ايجاد مي كند و گاهي از


جهت نوع تأثيري كه در مجموع نظام انساني و اجتماع دارد، داراي اجر و ثواب مي باشد.

عزاداري، هم از جهت نوع سازندگي فردي داراي ثواب است و هم از جهت تأثيري كه در نظام اجتماعي دارد، ارزش مستقل و ويژه اي دارد. به همين دليل حتي اگر يك غير شيعه و يا يك غير مسلمان نيز در عزاداري سيدالشهدا عليه السلام شركت كند و يا براي مظلوميت آقا اشكي بريزد، از آن جهت كه اين اشك و آن شركت در مجلس، به رونق «عامل حيات دين حق» كمك نموده است. داراي ثواب و ارزش مستقلي است و پاداش آن به صورت رفع حوائج دنيايي و در بسياري از موارد به صورت هدايت، توبه و ايمان؛ به گريه كننده بازمي گردد. زيرا چنين گريه و كششي در واقع حاكي از نوعي سنخيت در عين عدم شناخت علمي (و نه قلبي) نسبت به ساحت مقدس امام حسين عليه السلام مي باشد، كه در پاره اي از موارد منجر به توبه و نجات از كفر و هدايت به ايمان مي گردد. نمونه بارز اين حالت، هزاران مورد از عزادارهاي عزيزان مسيحي، كليمي و غيره در سراسر جهان مي باشد كه منجر به شفاي مريضان لاعلاج، حل معضلات بزرگ زندگي و يا هدايت آنها گرديده است و ما در ايران صدها نمونه از اين آثار را در خانواده هاي محترم مسيحي و كليمي ديده ايم.

گريه بر امام حسين عليه السلام، گريه بر حقيقت انسانيت و گريه بر خليفه خداوند و مظهر تمامي اسما و صفات حق تعالي است و در حقيقت نوعي بازگشت به اصل خويش و حقيقت الهي خويش است و از اين جهت مانند توبه اي بزرگ است كه يك قطره از آن اشك، درياهاي عظيمي از جهنم را خاموش مي كند و موجب نجات و بازگشت انسان مي شود.