موضوع زيارت قبور مطهر و مقدس معصومين عليهم السلام و اولياي دين و نيز توسل به آنها و سوگواري در ايام شهادت و نيز بزرگداشت ايام ميلادشان، و يا ايامي كه به نحوي به آن انوار طيبه مربوط است، و به خصوص در مورد وجود مقدس سيدالشهداء عليه السلام، از مهم ترين موضوعاتي است كه در فرهنگ اسلامي، جايگاه بسيار رفيعي دارد. هر چند ساير فرهنگ ها نيز از آن بي بهره نيستند.

بررسي آيات و روايات اين حقيقت را نشان مي دهد كه هيچ خلقي نزد خداوند تبارك و تعالي محبوب تر از محمد و آل محمد صلي الله عليه و آله وجود نداشته و ندارد.

همه آنها نور واحد هستند و يك حقيقت بيشتر نيستند.

با اين وجود، حضرت سيدالشهداء عليه السلام به دليل شرايط زماني و مكاني اش و به دليل مأموريت ويژه اي كه از سوي خداوند تبارك و تعالي به عهده داشته است، داراي درخشش و تجلي خاصي است و همين تجلي و درخشش خاص براي او موقعيتي ويژه و جايگاه خاصي در قلوب همه انسان ها و به خصوص مؤمنين ايجاد كرده است.

به دليل جايگاه خاص و نقشي كه امام حسين عليه السلام و عزاداري او در هدايت انسان ها به راه مستقيم الهي دارد، خداوند تبارك و تعالي اراده


كرده است كه نام مقدس او و حماسه او در طول تاريخ مطرح باشد [1] و نيز در همه اقوام و ملل و نقاط مختلف جهان عزاداري او برپا باشد.

اين حقيقت كه سيدالشهداء محبوب ترين شخصيت انساني در بين همه اقوام جهان، با همه تنوع و تعدد مذاهبشان است، و نياز چنداني به اثبات ندارد. براي درك بهتر اين حقيقت كافي است در ايام محرم و صفر به گستردگي مجالس عزاي حسيني در داخل و خارج كشورمان نظري بيندازيم تا ببينيم در همه جاي جهان و نزد پيروان همه مذاهب مختلف، سوگواري براي سالار شهيدان برپاست. هرگز بشريت شخصيتي نظير امام حسين عليه السلام نديده است كه پيروان همه مذاهب اينگونه از او ياد كنند و براي او عزاداري نمايند.

اينكه از ناحيه ذات اقدس الهي در احاديث قدسي و نيز از سوي چهارده معصوم عليهم السلام سفارش زيادي به عزاداري سيدالشهداء عليه السلام شده است، حاكي از نقش عظيم اين كار در احياي دين و زنده نگه داشتن آن است.

هيچ عملي به اندازه برپايي عزاداري براي امام حسين عليه السلام در حفظ دين از انحراف و از هجوم بي امان دشمنان اسلام براي نابودي دين و همچنين توسعه فرهنگ ديني مؤثر نبوده و نيست. به عبارت ديگر مي توان چنين مجالسي را مهمترين «وسيله» براي صيانت از كيان دين و جامعه اسلامي و نيز بسط روح دين و دينداري دانست. چه زيبا فرمود رهبير كبير انقلاب حضرت امام خميني قدس سره:

«امام حسين عليه السلام نجات داد اسلام را، ما براي يك آدمي كه نجات داده اسلام را و رفته و


كشته شده، هر روز بايد گريه كنيم، ما هر روز بايد منبر برويم براي حفظ اين مكتب. محرم و صفر است كه اسلام را زنده نگه داشته است. فداكاري سيدالشهداء است كه اسلام را براي ما زنده نگه داشته است. [2] .»

هر ساله دهها ميليون نفر از مردم ايران و نيز دهها ميليون نفر از ساير كشورهاي جهان - حتي در بين ملل غير مسلمان - ميلياردها تومان و ميلياردها ساعت وقت خود را به اين امر مقدس اختصاص مي دهند.

متأسفانه عزاداري ها با همه اهميت و جايگاه مهمي كه در فرهنگ اسلامي دارند، در طول زمان دچار آفات، و خطرات و انحرافاتي شده است كه نقش اين «وسيله» مهم را تا حدودي كمرنگ كرده است.

اين آفات موجب شده تا عزاداري ها و اساسا بزرگداشت ها، نتوانند همه كاركردها و توانايي هاي خود را بروز و ظهور دهند. يه عبارت ديگر برگزاركنندگان اين مجالس نتوانسته اند از همه آثار مقدس و مهمي كه مورد توجه و مقصود خداوند و اولياي دين در سفارش حكيمانه و اكيدشان به برپايي چنين مجالسي بوده است، بهره برداري لازم و كافي را كنند.

قدرت سازندگي و آثار يك عزاداري صحيح و منطبق با هدف اصلي قيام سيدالشهداء عليه السلام به قدري زياد است كه عزاداران حسيني از اين «وسيله» بسيار قدرتمند استفاده لازم و صحيح مي كردند و مانع نفوذ اين همه آفات در آن مي شدند، جامعه اسلامي و جهان اسلام وضعيتي كاملا متفاوت با آنچه امروز دچار آن است، داشت.

اگر شيعيان به پيام هاي عاشورا توجه جدي مي كردند و از آن به خوبي الگو مي گرفتند، امروز به پيشرفته ترين جامعه از لحاظ مادي و


معنوي تبديل شده بودند و اين همه مشكلات و معضلات گوناگون، جامعه اسلامي را رنج نمي داد.

اگر پيام عاشورا جدي گرفته مي شد و مسير عزاداري ها و سوگواري ها به سمتي كه معصومين عليهم السلام خواسته بودند، هدايت مي شد، پس از گذشت بيست و پنج سال از انقلاب باشكوه اسلامي، شاهد اين همه مظاهر زشت و تأسف برانگيز فساد، فقر، تبعيض و عقب ماندگي نبوديم.

اگر در سوگواري ها به درس هاي كربلا توجه مي شد، اين همه بودجه و امكانات مملكت ما، صرف مبارزه با ناهنجاري هاي گوناگون و آثار طولاني مدت آنها نمي شد و دشمنان اسلام در شبيخون فرهنگي خود، اين همه پيروزي هاي چشمگير به دست نمي آوردند.

هيچ ديني و هيچ ملتي در جهان، چنين «وسيله قدرتمندي را براي پيشرفت و سعادت در دست ندارد. افسوس كه جامعه اسلامي به خوبي و به درستي از اين قدرتمندترين «وسيله» استفاده نكرد.

افسوس كه تنها بهره كمي از اين سرمايه گران عظيم نصيب اسلام و مسلمين و نيز هدف اصلي قيام امام حسين عليه السلام مي شود.

به عبارت ديگر تنها بخش كوچكي از اين ميلياردها ساعت وقت و ميلياردها تومان بودجه با هدف اصلي عزاداري و مقاصد مهمي كه اهل بيت عليهم السلام از ترغيب و تأكيدشان به اقامه عزا و برپايي مجالس بزرگداشت آنها داشتند، منطبق است. جامعه اسلامي در هيچ زماني مانند زمان كنوني نيازمند استفاده از قدرت عظيم و بي مانند مجالس عزا و بزرگداشت معصومين عليهم السلام و استفاده دقيق و درست از درس ها و پيام هاي عاشورا نيست.

نگارنده كه از سال 1370 در جلسات متعدد به بيان فلسفه عزاداري و


نيز شرح زيارت عاشورا پرداخته است، از اينكه جامعه اسلامي هنوز نتوانسته است از اين «وسيله» باعظمت استفاده كافي و لازم را براي پيشبرد اهداف مقدس دين و مبارزه با دشمنان خونين آن بنمايد، در رنج بوده است.

هميشه فكر مي كردم شايد نوشتن يك كتاب مفصل درباره اهميت و جايگاه عزاداري و آثار گوناگون آن، به خصوص آثار سياسي و اجتماعي و بالاخص آثار عرفاني و توحيدي آن مفيد باشد، ولي كثرت مشغله مانع از پرداختن به چنين كاري مي شد. هر چند در سلسله بحث هاي شرح زيارت عاشورا تا حدودي به اين ابعاد پرداخته است. [3] به اين فكر افتادم حال كه توفيق و لياقت چنين كار مبسوط و مفصلي را ندارم، بهتر است كتابي كوچك تهيه و در اختيار عموم مردم و محبان خاندان وحي، به ويژه ارادتمندان و عاشقان سيدالشهداء قرار دهم، تا قدمي هر چند كوچك در راه بهره وري بهتر و بيشتر از اين مجالس نوراني و سازنده برداشته باشم و به اين فرمايش نوراني أميرالمؤمنين عمل كرده باشم كه: «اذا لم يكن ما تريد فاترد ما يكون [4] - هر گاه آنچه را مي خواهي، نيست. پس آنچه را كه هست، بخواه».

اميد است خداوند توفيق تكميل اين را نيز عطا نمايد.

در اين كتاب مراحل پنج گانه سير و سلوك و رشد يك عزادار و كيفيت ارتباط او با «گريه و عزاداري» به عنوان يك «وسيله» و همچنين آفات عزاداري ها، خطرات و انحرافاتي كه زمانه حاضر پيدا كرده، به طور مختصر بررسي شده است. همچنين عالي ترين نوع بهره برداري از


مجالس سوگواري سالار شهيدان عليه السلام و مهمترين اهداف از برپايي چنين مجالسي به طور مبسوط، مورد بررسي قرار گرفته است.

همچنين به تشريح انواع مصائب اهل بيت عليهم السلام و نيز وظايفي كه در قبال هر يك از آنها داريم، پرداخته ايم. ان شاءالله مقبول درگاه الهي و خاندان عصمت و طهارت عليهم السلام قرار گيرد و براي خوانندگان عزيز مفيد باشد.

در پايان لازم مي دانم از همسر عزيز و فداكارم كه در ويراستاري و تنظيم اين اثر همچون آثار ديگر قبول زحمت كردند و نيز از همكاري برادر عزيز آقاي رضا قريبي و خواهران گرامي، خانم ها: نجمه سادات مشهدي، زهرا براري و مريم جواديان در آماده سازي اين اثر كمال تشكر و قدراني را بنمايم.

الحمد الله رب العالمين

قم - محمد شجاعي

زمستان 83