نام سه نفر از فرزندان حضرت سيدالشهداء، علي بوده است كه در واقع هر سه، علي بن الحسين هستند و به نام هاي «علي اكبر» و «علي اوسط» و «علي اصغر» معروفند و به نظر مي آيد كه علي اكبر (در زيارت عاشورا به علي بن الحسين خطاب شده) فرزند بزرگ حضرت بوده است، زيرا زماني كه سر مبارك حضرت اباعبدالله عليه السلام را در مجلس يزيد آوردند، يزيد، امام سجاد عليه السلام را طلبيد و از او سؤال كرد نام تو


چيست؟ فرمود: علي بن الحسين. يزيد گفت: مگر خدا علي بن الحسين را نكشت؟ حضرت فرمود:

قد كان لي اخ اكبر مني يسمي عليا فقتلتموه؛ من برادري داشتم كه علي نام داشت و از من بزرگتر بود و شما او را كشتيد. [1] .

بنابراين به نظر مي آيد با اين دلائل ايشان بزرگتر از امام سجاد عليه السلام بوده است.

نقل مي كنند كه روزي معاويه در ايام خلافت خود به يكي از دوستانش به نام «مغيره» گفت چه كسي از مردم سزاوارتر به امر خلافت است؟ پاسخ داد: جز تو كسي را سزاوار نمي دانيم.

معاويه گفت: نه، چنين نيست! بلكه سزاوارتر براي خلافت، علي ابن الحسين عليه السلام است كه جدش رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم است و جامع شجاعت بني هاشم و سخاوت بني اميه بوده حسن منظر، و فخر و فخامت ثقيف را داراست. [2] .

اين تعريف را شخصي مثل معاويه بر زبان جاري مي كند كه دشمن درجه ي اول خاندان نبوت است. و اين حاكي از اين است كه امتيازات فرزند دلبند سيدالشهداء، علي بن الحسين (علي اكبر) به قدري چشم گير است كه دوست و دشمن را به اعجاب واداشته است.

علي بن الحسين عليهماالسلام (علي اكبر) از مادري به نام «ليلي»، دختر «ابي مرة بن عروة بن مسعود ثقفي» متولد گرديد، كه از نظر حسب و نسب در افق بلندي قرار دارد. يك نمونه ي عالي كه از آن مي توان به عظمت آن اسوه تقوي، علم، فضيلت و شجاعت پي برد، فرمايش امام حسين عليه السلام در مورد ايشان است كه او را چنين معرفي فرمود: [3] .

اللهم اشهد علي هؤلاء القوم فقد برز اليهم غلام اشبه الناس خلقا و خلقا و منطقا برسولك كنا اذا اشتقنا الي نبيك نظرنا الي وجهه؛ خدايا! تو شاهد باش بر اين قوم. جواني براي جنگ با آنان مي رود كه در خلق و خوي و گفتار، شبيه ترين مردم است به رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم و هر گاه ما به نبي تو اشتياق پيدا مي كرديم، به روي او نظر مي انداختيم.

بسياري از تاريخ نويسان مذاهب اسلامي ايشان را اولين شهيد هاشمي برشمرده اند. و زيارت معروف به «زيارت ناحيه مقدسه» نيز مؤيد همين مطلب است.

زيارت ناحيه مقدسه، از جمله زياراتي است كه در شأن شهداي كربلا وارد شده و نام تمام شهداء را يكايك بيان كرده است. شيخ مفيد رحمه الله فرموده اين زيارت از طرف ناحيه ي مقدسه در سال 252 هجري خارج شده است.

در كتاب «زيارت در پرتو ولايت» [4] در اين باره چنين آمده است:


در زيارت مذكور (يعني زيارت ناحيه ي مقدسه) مي گوييم:

السلام عليك يا اول قتيل من نسل خير سليل من سلالة ابراهيم الخليل، صلي الله عليك و علي ابيك؛ [5] سلام بر تو كه نخستين شهيد از نسل بهترين زاده ي دودمان ابراهيم خليل هستي. سلام خدا بر تو و بر پدر تو.

نكاتي چند در اين زيارت قابل بررسي و دقت است: