از نقش خواص فرصت طلب و منافق و چند چهره نبايد غافل ماند.


آنان كه از آغاز نيز ايمان واقعي نياورده بودند اما از بزرگان و صاحب نفوذ بودند و به تدريج ماهيت واقعي خود را نشان مي دادند. «عبدالله بن ابي» از معروف ترين آنان بود. نفاق را نبايد مخصوص او و پيروانش دانست؛ چرا كه نفاق در بين خواص پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم نيز نفوذ كرده بود، به طوري كه پيامبر در سال نهم در بازگشت از تبوك، مورد سوء قصد برخي از همين خواص قرار گرفت، ولي هيچ گاه به روشني اسامي اين افراد فاش نشد.