يكي ديگر از آثار گران بهاي قيام امام حسين (ع) اين است كه با قيام آن حضرت درس هاي عملي پر ارزشي در اختيار جهان اسلام ، بلكه جهان انسانيت گذاشته شد و بدون ترديد درس عملي از درس زباني و قلمي خيلي مؤثرتر و نافذتر است .

جامعه اسلامي ؛ بلكه جهان انساني مي تواند از هريك از مراحل قيام امام درس مخصوصي فراگيرد و از مكتب جاويدان حسين بن علي (ع) براي سعادت اجتماع هميشه استفاده كند. و اينك به درس هاي عملي كه از چهار مرحله قيام آن حضرت مي توان آموخت ، اشاره مي كنيم :

الف ) آن گاه كه عناصر دنيا پرست بخواهند با قدرت سرنيزه ، تصويب حكومت غيرقانوني را تحميل كنند، بايد چنين تحميلي را نپذيرفت و به مقاومت پرداخت ، واگراميد اين معنا هست كه نيروهاي ملي متشكل شوند و براي مبارزه با حكومت ظلم شروع به فعاليت كنند بايد به ارزيابي اوضاع سياسي و نيروهاي ملي پرداخت ، تا اگر امكان مبارزه هست براي درهم كوبيدن ظلم و فساد شروع به كار شود.

چنان كه امام حسين (ع)براي مقاومت در برابر حكومت يزيد و ارزيابي اوضاع سياسي و ارزيابي قدرت ارتش ملي به مكه هجرت فرمود.

اين درسي است كه از مرحله اول قيام امام مي آموزيم .

ب ) اگر پس از ارزيابي نيروهاي ملي ، معلوم شد كه افكار عمومي خواهان تغيير حكومت است و نيروي كافي براي تشكيل حكومت وجود دارد، بايد با كمال شهامت براي تشكيل حكومت عادلانه اقدام كرد.

چنان كه امام حسين (ع) پس از گزارش مسلم بن عقيل كه نيروي كافي براي تشكيل حكومت فراهم شده و امكان پيروزي نظامي بود، با همتي مردانه براي تشكيل حكومت اسلامي و سوزاندن ريشه ظلم و فساد اقدام فرمود و به سخنان اين و آن گوش نداد.

و اين درسي است كه از مرحله دوم قيام امام مي آموزيم .

ج )اگر معلوم شد كه ديگر امكان پيروزي نظامي نيست ، بايد با تمام نيرو براي حفظ صلح و جلوگيري از جنگ كوشيد تانيروهاي موجود به حالت ذخيره بماند و بتوان در فرصت هاي ديگري فعاليت هاي وسيع تري به نفع اسلام آغاز نمود.

چنان كه حسين بن علي (ع) وقتي كه با حرّ بن يزيد برخورد كرد و ديگر امكان پيروزي نظامي و تشكيل حكومت نبود براي مراجعت به حجاز و جلوگيري از برخورد نظامي كوشش فراوان كرد واز هنگام برخورد با حرّبن يزيد تا آخر كار حداقل پنج دفعه پيشنهاد مسالمت فرمود.

و اين درسي است كه از مرحله سوم قيام امام مي آموزيم .

د)اگر رهبر قيام در محاصره دشمن واقع شود و از او بخواهند كه بي قيد و شرط تسليم شود، ولي معلوم است كه اگر تسليم گردد، او را خلع سلاح مي كنند و ذليلانه مي كشند؛ در اين صورت بايد تسليم دشمن نشود و مردانه به مقاومت و دفاع بپردازد تا پيروز شود ـ اگر چه احتمال يك در صد باشد ـ و يا به افتخار شهادت برسد.

چنان كه امام حسين (ع) پس از آن كه در محاصره نيروهاي دشمن واقع شد و معلوم بود كه اگر تسليم شود، آن حضرت را ذليلانه خواهند كشت ، در اين شرايط مردانه به مقاومت و دفاع پرداخت و سرانجام به افتخار شهادت رسيد.

و اين درسي است كه از مرحله چهارم قيام آن حضرت مي آموزيم .