بحث ما درباره «عنصر امر به معروف و نهي از منكر در نهضت حسيني » است . اولاً بحث درباره اين است كه آيا اين عنصر در نهضت حسيني دخالت داشته است يا نه و به عبارت ديگر آيا يكي از چيزهايي كه امام حسين (ع) را وادار به حركت و نهضت كرده ، امر به معروف بود يا نه ؟ ثانياً درجه دخالت اين عنصر در اين نهضت چه اندازه است ؟

در نهضت حسيني عوامل متعددي دخالت داشته و همين امر سبب شده است كه اين حادثه با اين كه از نظر تاريخي و وقايع سطحي ، طول و تفصيل زيادي ندارد، از نظر تفسيري و از نظر پي بردن به ماهيت اين واقعه بزرگ تاريخي ، بسيار پيچيده باشد. ما دراين حادثه به مسائل زيادي برمي خوريم . در يك جا سخن از بيعت خواستن از امام حسين (ع) و امتناع امام از بيعت كردن است ، در جاي ديگر دعوت مردم كوفه از امام و پذيرفتن امام است .

در جاي ديگر امام به طور كلي بدون توجه به مسئله بيعت خواستن و امتناع از بيعت و بدون اينكه اساساً توجهي به اين مسئله بكند كه مردم كوفه او را دعوت كرده اند يا نه ، از اوضاع زمان و وضع حكومت وقت انتقاد مي كند شيوع فساد را متذكر مي شود، تغيير ماهيت اسلام را يادآوري مي كند، حلال شدن حرام ها و حرام شدن حلال ها را بيان مي نمايد و آن وقت مي فرمايد: «وظيفه يك مرد مسلمان اين است كه در مقابل چنين حوادثي ساكت نباشد». در اين موضع مي بينيم امام نه سخن از بيعت مي آورد و نه سخن از دعوت .

حقيقت مطلب اين است كه همه اين عوامل موثر و دخيل بوده است ، يعني همه اين عوامل وجود داشته و امام در مقابل همه اين عوامل عكس العمل نشان داده است . پاره اي از عكس العمل هاي امام بر اساس امتناع از بيعت ، پاره اي از تصميمات امام بر اساس دعوت مردم كوفه و پاره اي بر اساس مبارزه با منكرات و فسادهايي است كه آن

زمان به هر حال وجود داشته است . همه اين عناصر در حادثه كربلا ـ كه مجموعه ايي

است از عكس العمل ها و تصميماتي كه از طرف امام حسين (ع) اتخاذ شده ـ دخالت داشته است .