1- ماهيت از اويي و به سوي اويي داشتن هستي (هويت خدايي داشتن)

2- نظام قضا و قدري داشتن

3- زنده و شاعر بودن هستي

4- ذو وجوه بودن عالم (ظاهر و باطن، غيب و شهادت)

5- ذو مرحله بودن (دنيا و آخرت)

6- ذو سطوح بودن (از نظر تقرب به ذات حق)

7- تحت هدايت و ربوبيت عامه الهي بودن (تكاملي بودن وغايتگرايي شاعرانه هستي)

8- حكيمانه بودن همه ي آفرينش (با معنا بودن هستي)

9- نظام خير و عادلانه داشتن (اخلاقي بودن نظام هستي)

10- آيه بودن همه موجودات

11- متنزل بودن همه چيز از عالم ملكوت (اصل و خزينه ي غيبي داشتن هر چيزي)

12- علت ملكوتي داشتن همه ي پديده ها و حوادث عالم طبيعت (علاوه بر علل طبيعي و اعدادي)

13- نظام احسن داشتن هستي

14- نظام تدريجي و تكاملي داشتن عالم طبيعت

15- نظام عمل و عكس العمل داشتن شاعرانه

16- سنت و قانون الهي داشتن

17- آفرينش مستمر داشتن (تجلي و فياضيت مستمر الهي)

18- وحدت و يكپارچه بودن عالم (عدم فطور و گسستگي در نظام هستي)

19- تحت نظارت و مراقبت و ترصد بودن همه چيز (از جمله اعمال انسان)

20- معيت خداوند با هر چيز (معيت قيوميه حق)

21- مؤثر در هستي و نظام عالم بودن انسان و افعال او

اجمالا ملاحظه مي شود چنين نگرشي به هستي، كه همگي مستند به آيات و روايات متعدد و نصوص صريح ديني است، تا چه اندازه متباعد از تفكري است كه فرهنگ اومانيستي غرب در دامن خويش پرورانده است و چنانكه در قسمت جهان بيني باطني دين نيز مشروحتر بدان خواهيم پرداخت، آشكار خواهد شد كه بر خلاف باور متجددان ليبراليستي كه امروزه ميداندار عصري كردن معارف و اعتقادات ديني هستند، اين دو نگرش هرگز در عرض يكديگر قابل جمع كردن وانحلال در يكديگر و مصالحه ي دين باورانه نيستند مگر اينكه به يكباره همه اين نگرشهاي اصيل ديني را مورد تخطئه و انكار قرار دهيم و چنانكه مدعاي اينان است، تفكر جديد و جهان بيني متخذ از آن را اصل گرفته، معتقدات ديني را در چهارچوبه ي چنين تفكري مورد فهم قرار دهيم. روشن است در اين صورت از انديشه ي ديني چيزي جز رنگ و لعاب ظاهري باقي نمي ماند و اعتقاد ديني با غير ديني و كاملا دنيوي چندان تمايزي جز در عنوان نخواهد داشت. به منظور تبيين آشكارتر اين بيگانگي و تعارض بنيادي ميان نگرش جديد و انديشه ديني در اينجا با توجه به مجال اندك اين مقال يكي از مهمترين شاخصهاي بينش ديني يعني نگرش باطني به عالم را مورد بررسي و تأمل بيشتر قرار مي دهيم.