بازگشت

فرايند احياگري، دردشناسي و درمانگري


از ديدگاه «تاريخي»، احياي دين [1] ، مسبوق و از پي عارضه اي است كه نصيب دين مي شود. شجره ي طيبه ي دين در اوضاع و مقاطع مختلف احيانا دچار عارضه، آسيب يا آفت مي شود. احياگر در عرصه ي احياي دين با دو تشخيص فوق العاده مهم روبروست: تشخيص درد و تشخيص درمان. بنابراين، اساس كار احياگران را مي توان در «دردشناسي» و «درمانگري» خلاصه كرد. نكته ي شايان توجه اين است كه دين در تاريخ حيات و حضور خود در جامعه ي انساني، نه با يك عارضه يا درد واحد روبرو بوده است و نه احياگران درمان واحدي را پيش رو نهاده اند. لذا در عرصه ي احياگري، با «دردهايي» و به تبع «درمانهايي» روبرو بوده ايم. در اين ميان، توفيق احياگر، در گام نخست مديون و مرهون دردشناسي صائب اوست. اگر احياگر درد دين عصر خود را درنيابد و سر اعوجاج و رنجوري آن را كشف نكندو دچار خطا شود از اساس، ره به خطا برده است و اگر درد دين را در عصر خود به نيكي دريابد گامي ديگر براي توفيق در پيش روي اوست و آن، حسن درمان است. اين بيان گرچه ساده مي نمايد اما به نتايج مهمي رهنمون مي كند: 1- فرض يك الگو براي احياي دين خطاست لذا فرض چند تئوري موفق و صائب غير منطقي و غير معقول نخواهد بود. 2- ارزيابي توفيق احياگران بايد به نوع دردشناسي و ميزان درمانگري آنها ناظر باشد. 3- مقايسه ي تئوريهاي احياگران با يكديگر نمي تواند فارغ از توجه و تأمل در نوع معضل و دردي

باشد كه تئوريهاي احياگران ناظر به آن بوده است؛ يعني «وحدت معضل» يكي از شروط اساسي براي مقايسه ي تئوريهاي احيا؛ چرا كه پاسخها ناظر به پرسشهاست و «هر كجا مشكل، جواب آنجا رود» [2] .



حال، پرسش اين است كه آيا مي توان اين تنوع دردها و تعدد درمانها را در ذيل يك كليت درآورد. اين قلم از پس تأكيد و تبيين تنوع تئوريهاي احيا بر آن است در پرتو نگرش ارگانيك و سيستمي به دين و با تكيه بر نوعي دين شناسي، تئوريهاي احيا و احياگران را در يك شبكه و سيستم ارگانيك ترسيم كند.

روشن است اين تلاش ناظر به احيا در مقام تحقق - و نه تعريف - خواهد بود و به ديگر عبارت، تبيين حاضر تبييني پسيني و ناظر به تاريخ احياگري مصلحان ديني است.


پاورقي

[1] احياي دين را به هر معنا که بدانيم.

[2] «مثنوي معنوي، دفتر سوم، ابيات 3211 و 3210



هر کجا دردي دوا آنجا رود

هر کجا فقري نوا آنجا رود



هر کجا مشکل جواب آنجا رود

هر کجا کشتي است آب آنجا رود.