نپذيرفتن ذلت
شايد اين عنوان، هم مضمون با آزادگي باشد، ولي به هر حال به صورت جداگانه «زير بار ظلم نرفتن» و «پذيراي ذلت نشدن» كه فلسفه شهادت اباعبدالله بود و در جمله معروف «هيهات منّا الذلة» تجلّي يافته، در سروده هاي فراواني آمده است كه به چند نمونه اشاره مي شود:
روزي كه به كوفه رو نمود از عرفات
بگزيد طريق عشق، بر حُبّ حيات
در گوش نسيم روزگاران فرمود:
آزاده، ستم پذير گردد؟ هيهات! [1] .
و جواد محقق گويد:
آنكه به حق خم نگشت در بر ظالم
سرو صفت، قامت رساي حسين است [2] .
در شعر خسرو نژاد هم مي خوانيم:
جان ز كف دادن و تسليم به ظالم نشدن
آري، آري به خدا همّت عالي اين است
جان به قربان تو اي كشته كه خود فرمودي
مرگ با نام به از زندگي ننگين است [3] .
و نيز اين رباعي كه از زبان سيدالشهداست:
من تن به زير بار مذلّت نمي دهم
نورم، عنان خويش به ذلّت نمي دهم
جان مي دهم ز دست، ولي با يزيد پست
دست از براي دادن بيعت نمي دهم [4] .
قاسم سروي مي سرايد:
كشته شد امّا نشد تسليم نامردي و زور
چون سرافرازي و مردي ايده و ايمان اوست
درس رادي و جوانمردي به عالم داد و رفت
كاخ حريّت به پا از درس جاويدان اوست [5] .
شاعران، اغلب با الهام از خطبه ها و رجزهاي امام حسين(ع) اين مفهوم را ترسيم كرده و «ذلت پذيري» را منافي شأن امام و روح بلند و آزاده او دانسته اند. باز هم شعري از دكتر رسا:
من نه آن باشم كه آرم پيش دشمن سرفرود كي ز جان بازي بود آزادمردان را حذر عزّت و مردانگي را ياد گيريد از حسين تا چو جان گيريد در بر شاهد فتح و ظفر مظهر ناموس و غيرت، آيت مردانگي كي شوم تسليم حكم غاصب بيدادگر [6] .
و اين شعر زيباي خوشدل را همه حفظاند كه:
نه ظلم كن به كسي، ني به زير ظلم برو
كه اين مرام حسين است و منطق دين است
ز خاك مردم آزاده بوي خون آيد
نشان شيعه و آثار پيروي اين است [7] .
جمله «موتٌ في عزٍّ خيرٌ من حياةٍ في ذُلٍّ» كه از كلمات درخشان سيدالشهدا است، [8] در برخي سروده ها چنين انعكاسي يافته است:
(مرگ با عزّت ز عيش در مذلّت بهتر است) نغمه اي مي باشد از لعل دُرربار حسين
از آستان همّت ما ذلّت است دور و اندر كُنام غيرت ما نيستش ورود
بر ما گمان بردگي زور برده اند اي مرگ، همّتي كه نخواهيم اين قيود
پاورقي
[1] همان، ج 2، ص 132، 133.
[2] همان.
[3] چلچراغ اشک، ص 172.
[4] همان، ص 179.
[5] گلواژه، ج 1، ص 94.
[6] همان، ص 96.
[7] همان، ص 105.
[8] مناقب، ابن شهرآشوب، ج 4، ص 68.