بازگشت

نامهاي شهداي حمله ي اول


ابن شهرآشوب تعداد شهداي اصحاب امام را در حمله ي اول، چهل نفر ذكر كرده است كه نام بيست و هشت نفر از آنها را برده است و سپس مي گويد: ده نفر از آنها موالي حسين عليه السلام و دو نفر از مواليان اميرالمومنين بوده اند [1] ، ولي ما براي آوردن ترجمه ي مختصري از هر كدام آنها، در اينجا نامهاي آنان را از كتاب «ابصارالعين» سماوي ذكر مي كنيم، كه بعضي از آنان بر اساس نقل ديگران در حمله ي اول شهيد نشده اند و موارد اختلاف ذيلأ مذكور گرديده است:

1- ادهم بن اميه

از شيعيان بصره بود كه در خانه ي ماريه [2] اجتماع مي كردند، او با يزيد بن ثبيط از بصره به مكه آمد و به امام عليه السلام پيوست [3] .


2- امية بن سعد

او از اصحاب اميرالمؤمنين عليه السلام و از تابعين و ساكن كوفه بوده، و چون از آمدن امام حسين عليه السلام به كربلا آگاهي يافت، در ايام مهادنه [4] به خدمت امام حسين آمد [5] .

3- بشر بن عمر

او از تابعين بود و دلاوري فرزندان او در جنگها معروف است، در ايام مهادنه به خدمت امام عليه السلام آمد [6] .

4- جابر بن حجاج

جابر از ياران شجاع امام حسين عليه السلام بوده و قبل از ظهر روز عاشورا به شهادت رسيد [7] .

5- حباب بن عامر

او در كوفه سكونت داشته و از شيعيان است، و با مسلم بن عقيل بيعت كرده و در بين راه به امام عليه السلام ملحق گرديد [8] .

6- جبلة بن علي

از شجاعان كوفه و از ابتداي امر با مسلم بود و سپس نزد امام حسين عليه السلام آمد [9] .

7- جنادة بن كعب

از مكه مصاحب امام بود و او و خانواده اش به همراه امام به كربلا آمدند [10]


8- جندب بن حجير كندي

او از بزرگان و سرشناسان شيعه و از اصحاب اميرالمؤمنين عليه السلام بود، و در بين راه قبل از برخود امام به حر بن يزيد به خدمت آن حضرت رسيد و به كربلا آمد. اهل سير گفته اند كه او در آغاز جنگ به شهادت رسيد، و بعضي فرزند او حجير بن جندب را گفته اند كه در همان آغاز حمله شهيد شدند ولي ثابت نشده است كه با پدرش شهيد شده باشد [11] .

9- جوين بن مالك

او شيعه و در ميان قبيله ي بني تميم بوده است، و با آنان براي جنگ با امام حسين عليه السلام بيرون آمد! و چون ابن سعد شرطهاي امام را نپذيرفت، او نيز همانند گروه ديگري دست از سپاهيان كوفه كشيده و شب هنگام [12] بسوي اردوي امام كوچ كرد [13] .

10- حارث بن امري ء القيس

او از شجاعان بنام بود و شهرتي در جنگها بدست آورده بود، و با سپاه عمر بن سعد به كربلا آمده بود! و چون آنها كلام امام حسين عليه السلام را نپذيرفتند، به امام پيوست [14] .

11- حارث بن نبهان

پدر او نبهان- بنده ي حمزة بن عبدالمطلب- سواري شجاع بود، و فرزندش حارث از پيوستگان به امام علي و امام حسن عليها السلام به كربلا آمد و شهيد شد [15] .


12- حجاج بن بدر

او اهل بصره است، همان كسي است كه پاسخ نامه ي امام عليه السلام را از بصره به خدمت امام در كربلا آورد؛ اين نامه را امام به مسعود بن عمر نوشته بودند، و حجاج بن بدر با امام بود تا در اولين حمله پيش از ظهر عاشورا به شهادت رسيد، و بعضي شهادت او را بعد از ظهر ضمن مبارزه ذكر كرده اند [16] .

13- حلاس بن عمرو

او و برادرش نعمان از اصحاب اميرالمؤمنين عليه السلام هستند و حلاس در كوفه فرمانده ي نيروهاي آن حضرت بوده است. او ابتدا با سپاه عمر بن سعد به كربلا آمده بود و چون عمر بن سعد شرائط امام را نپذيرفت او شبانه به اردوي امام حسين عليه السلام پيوست [17] .

14- زاهر بن عمرو

شجاعي با تجربه و دلاوري مشهور و از دوستان معروف اهل بيت بود، او از ياران عمرو بن الحمق- صحابي معروف- بشمار مي رفت، و چون زياد بن ابيه در طلب عمرو بن الحمق برآمد، زاهر با او بود و در قول و فعل با او مصاحبت داشت، آنگاه كه معاويه عمرو را تعقيب مي كرد، در تعقيب زاهر نيز بود، و سرانحام عمرو بن الحمق بدست معاويه به قتل رسيد و زاهر خود را پنهان مي كرد، و در سال شصت هجري چون مناسك حج را بجاي آورد، با امام عليه السلام ملاقات كرد و همراه امام به كربلا آمد [18] .

15- زهير بن سليم

آنگاه كه سپاه كوفه تصميم به جنگ با امام عليه السلام گرفتند، او از جمله كساني بود كه شب عاشورا به خدمت امام آمد و به اصحاب آن حضرت پيوست [19] و همانند


مشتاقان جنگيد تا اينكه در حمله ي اول شهيد شد و بعد از رسيدن به فيض شهادت به فيض ديگري نيز نائل آمد و آن اينكه در زيارت ناحيه ي مقدسه سلام بر او آمده است [20] .

16- سالم (غلام عامر بن مسلم)

او غلام عامر بود و در بصره سكونت داشت، و عامر از شيعيان آن شهر بشمار مي رفت، و هنگامي كه يزيد بن ثبيط با فرزندان خود و برخي ديگر در مكه به خدمت امام عليه السلام آمدند، اين دو نيز به همراه آنها به امام ملحق و با او به كربلا آمدند. [21] .

17- سالم بن عمرو

او اهل كوفه و از شيعيان بود، و در ايام مهادنه كه هنوز كار امام عليه السلام با سپاه كوفه به جنگ نيانجاميده بود، به كربلا آمد و به اصحاب امام ملحق شد [22] .

18- سوار بن ابي حمير

او نيز قبل از شروع جنگ به امام و يارانش ملحق شد، و در حمله ي اول مجروح گرديد. او را سپاه كوفه اسير كرده و نزد عمر بن سعد بردند، عمر بن سعد خواست او را به قتل برساند، خويشان او كه در سپاه كوفه بودند از ابن سعد خواستند كه او را آزاد نمايد و چون او مجروح شده بود پس از شش ماه به شهادت رسيد و در عبارت زيارت ناحيه آمده است: «السلام علي الجريح الماسور سوار بن ابي حمير الفهمي» [23] .

19-

شبيب بن عبدالله

او دلاوري شجاع بود كه با سيف و مالك فرزندان سريع به اردوي امام عليه السلام پيوسته


است و قبل از ظهر روز عاشورا از جمله كساني بود كه در حمله ي اول شهيد شدند [24]

20- عائذ بن مجمع

او بهمراه پدرش مجمع بن عبدالله در بين راه به امام عليه السلام ملحق شد و حر بن يزيد خواست نگذارد، امام عليه السلام فرمود: اينها ياران منند و نبايد آنها را از اين كار بازداري.

آنها به امام عليه السلام ملحق شدند و راهنماي آنها طرماح بود؛ و صاحب «حدائق» او را در شمار شهداي حمله ي اول ذكر كرده و ديگران گفته اند با پدرش در يك جا شهيد شدند و اين قبل از حمله اول در آغاز جنگ بوده است [25] .

21- عامر بن مسلم

از اهل بصره و از شيعيان بود، بهمراه غلامش سالم با يزيد بن ثبيط از بصره به مكه آمده و به امام عليه السلام ملحق گرديد [26] .

22- عبدالله بن بشير

او از مشاهير دلاوران و از حاميان حق بشمار مي رفت، نام او و پدرش در جنگها مشهود است، عبدالله بن بشير با لشكر عمر بن سعد به كربلا آمد و قبل از شروع قتال به امام عليه السلام پيوست و در اولين حمله قبل از ظهر عاشورا به شهادت رسيد [27]

23- عبدالله بن يزيد

او بهمراه پدرش از بصره به مكه آمد و به خدمت امام عليه السلام رسيد سپس بهمراه آن حضرت به كربلا آمده است. [28]


24- عبيدالله بن يزيد

او نيز بهمراه پدرش يزيد بن ثبيط و برادرش و گروهي ديگر از اهل بصره در مكه به امام عليه السلام ملحق شدند [29]

25- عبد الرحمن بن عبدالرب

او از اصحاب رسول خدا صلي الله عليه و اله و سلم و از مخلصين اصحاب اميرالمؤمنين عليه السلام است، هنگامي كه علي عليه السلام در رحبه ي كوفه از مردم خواست كسي كه در غديرخم حاضر بوده و حديث غدير را شنيده بپاخيزد و شهادت دهد، او بهمراه گروهي ديگر برخاسته و گفتند: از رسول خدا صلي الله عليه و اله و سلم شنيديم كه مي فرمود: «خداي عزوجل ولي من است و من ولي مؤمنين، پس هر كس من مولاي او هستم علي مولاي اوست، خدايا دوست بدار كسي را كه او را دوست مي دارد و دشمن بدار كسي كه او را دشمن مي دارد»؛ علي عليه السلام او را تربيت كرده و قرآن تعليم او نموده؛ او از مكه همراه امام حسين عليه السلام بوده و به كربلا آمده است [30] .

26- عبد الرحمن بن مسعود

او و پدرش از معروفين شيعه و از شجاعان مشهور بودند، با عمر بن سعد به كربلا آمدند و قبل از آغاز جنگ به خدمت امام حسين عليه السلام رسيدند و بر او سلام كردند و نزد امام مانده و در حمله ي اول به شهادت رسيدند [31]

27- عمر بن ضبيعه [32]

او سواري پيشتاز بود كه با عمر بن سعد به كربلا آمد و بعد به حلقه ي ياران امام عليه السلام


پيوست [33] .

ابن حجر در «اصابه» گفته است كه عمرو بن ضبعه از نام آوران جنگها و مردي شجاع بوده است و افتخار درك رسول خدا صلي الله عليه و اله و سلم را دارد [34] .

28- عمار بن حسان

از شيعيان مخلص و از شجاعان معروف بود، پدرش حسان از اصحاب اميرالمؤمنين عليه السلام بود و در جنگهاي جمل و صفين در راه دفاع از آن حضرت مبارزه كرد و شهيد گرديد. عمار از مكه در خدمت امام حسين عليه السلام بود و از آن حضرت جدا نشد تا در روز عاشورا در حمله ي اول به فيض شهادت نائل آمد [35] .

29- عمار بن سلامة

از اصحاب رسول خدا صلي الله عليه و اله و سلم و از ياران علي عليه السلام در جنگها بود، و هنگامي كه براي جنگ جمل همراه حضرت مي رفتند از آن حضرت سئوال كرد: وقتي با اصحاب جمل روبرو شدي چه خواهي كرد؟ اميرالمومنين عليه السلام فرمود: آنها را به خدا و طاعت او دعوت مي كنم و اگر خودداري كردند با آنها جنگ خواهم كرد، عمار گفت: آنكس كه مردم را بسوي خدا خواند هرگز مغلوب نگردد.عمار بن سلامه در كربلا به خدمت امام حسين عليه السلام آمد و در حمله ي اول شهيد شد [36] .

30- قاسم بن حبيب الازدي

او از شيعيان كوفه بود و با سپاه عمر بن سعد به كربلا آمد قبل از آغاز جنگ به اردوي امام عليه السلام پيوست [37]


31- قاسط بن زهير [38] .

او از اصحاب اميرالمومنين عليه السلام و از جمله ياران امام حسن عليه السلام بود و در كوفه ماند و در جنگها خصوصأ در صفين حضور داشت. چون امام حسين عليه السلام به كربلا آمد، شبانه به آن حضرت پيوست [39] .

32- كردوس بن زهير

از اصحاب علي عليه السلام بوده و همراه دو برادرش شبانه به امام حسين در كربلا پيوست [40] .

33- كنانه بن عتيق [41] .

او پهلوانان كوفه و از زمره ي زاهدان و قاريان قرآن است. در كربلا به خدمت امام حسين عليه السلام آمد و در حمله ي اول شهيد شد، و بعضي شهادت او را بعد از حمله ي اول ذكر كرده اند [42] .

34- مسلم بن كثير

از تابعين كوفه و از ياران اميرالمومنين عليه السلام بود و در يكي از جنگها يك پاي او آسيب ديد و معلول شد و شايد بهمين جهت او را «اعرج» مي گفتند. هنگامي كه امام حسين عليه السلام به كربلا وارد شد، از كوفه بسوي آن حضرت حركت كرد و در كنار او به


شهادت رسيد [43] .

35- مسعود بن حجاج

او و فرزندش از شيعيان معروف و از شجاعان مشهور بودند، و در ايام مهادنه به كربلا آمده خدمت امام عليه السلام رسيدند و نزد امام ماندند و هر دو در اولين حمله به فيض شهادت رسيدند [44] .

36- مقسط بن زهير

او و برادرش از اصحاب اميرالمؤمنين عليه السلام و از مجاهدين پيشتاز آن حضرت در جنگهاي جمل و صفين و نهروان بود. چون امام حسين عليه السلام به كربلا آمد، شبانه به خدمت آن حضرت رسيده و به فيض شهادت نائل شد [45] .

37- نصر بن ابي نيزر [46] .

پدر او از فرزندان ملوك عجم يا از اولاد نجاشي است و فرزند او- نصر- بعد از امام علي و امام حسين عليهماالسلام در خدمت امام حسين عليه السلام بود، و از مدينه همراه حضرت به مكه آمد و از آنجا به كربلا و در آنجا به شهادت رسيد. ابتدا سواره بود ولي اسب او را پي كردند، و در حمله ي اول به شهادت رسيد [47] .

38- نعمان بن عمرو الراسبي

او و برادرش از اهل كوفه و از اصحاب علي عليه السلام هستند، چون عمر بن سعد سخنان امام را نپذيرفت، شبانه به خدمت آن حضرت آمد و در كنار او به شهادت


رسيد [48]

39- نعيم بن عجلان

او و دو برادرش نضر و نعمان هر سه از اصحاب اميرالمؤمنين عليه السلام بشمار مي رفتند، و در جنگ صفين در ركاب آن حضرت بودند و از شجاعان و از شعرا بشمار مي رفتند، نضر و نعمان از دنيا رفتند و نعيم در كوفه باقي ماند؛ چون امام حسين عليه السلام بسوي عراق آمد او به خدمت ايشان رسيد و در روز عاشورا به عزم جنگ پيش آمد و در حمله ي اول به فيض شهادت نائل آمد [49] .

40- زهير بن بشر الخثعمي

صاحب مناقب او را از جمله شهداي حمله ي اول ذكر كرده است [50] ، ولي در ديگر مصادر نام او يافت نشد.


پاورقي

[1] مناقب ابن شهرآشوب 113 /4.

[2] «ماريه» زني از شيعيان بصره بوده و خانه او محل اجتماع و تصميم‏گيري شيعيان بوده است، که قبلا نيز ذکر نموديم.

[3] ابصارالعين 112. و در «وسيلةالدارين» 99 آمده است که او از اصحاب رسول خدا بوده و حديث از ايشان نقل کرده است.

[4] «مهادنه» ايامي را گويند که بين دو سپاه مذاکره بوده است و کار به جنگ نيانجاميده است.

[5] ابصارالعين 114.

[6] ابصار العين 103.

[7] ابصار العين 112.

[8] ابصارالعين 113. و در «وسيلةالدارين» 117 آمده است که او به ميدان آمد و مبارزه کرد و شهيد شد.

[9] ابصارالعين 124.

[10] ابصار العين 94.

[11] ابصار العين 104.

[12] تعدادي از سپاه عمر بن سعد که در حدود سي نفر بودند شب عاشورا به امام حسين پيوستند.

[13] ابصارالعين 113.

[14] ابصار العين 103.

[15] ابصار العين 55.

[16] ابصار العين 122.

[17] ابصار العين 109.

[18] ابصار العين 103.

[19] ابصار العين 109.

[20] تنقيح المقال 452 /1.

[21] ابصار العين 111.

[22] ابصار العين 108.

[23] مقتل الحسين مقرم 254.

[24] ابصار العين 79.

[25] ابصار العين 86.

[26] ابصارالعين 111.

[27] ابصار العين 101.

[28] ابصار العين 101.

[29] ابصار العين 110.

[30] ابصارالعين 93.

[31] ابصارالعين 112.

[32] بعضي او را عمرو بن ضبعه ثبت کرده‏اند و در زيارت ناحيه آمده است «السلام علي عمرو بن ضبعة الضبعي». (وسيله الدارين 177).

[33] ابصارالعين 113.

[34] وسيله‏الدارين 177.

[35] ابصارالعين 113.

[36] ابصارالعين 79.

[37] ابصار العين 109.

[38] او از فرماندهان علي عليه‏ السلام در جنگ صفين بوده و در جمل و نهروان در خدمت آن حضرت شرکت داشته است، و در زيارت ناحيه آمده است «السلام علي قاسط و کردوس ابني زهير التغلبي». (وسيلةالدارين 184).

[39] ابصار العين 114.

[40] ابصار العين 114.

[41] ابن‏حجر در «اصابه» نقل کرده است که کنانه در جنگ احد حضور داشته و پدرش عتيق فارس رسول خدا بوده است. (وسيلة الدارين 184).

[42] ابصارالعين 114.

[43] ابصار العين 108.

[44] ابصار العين 112.

[45] ابصار العين 114.

[46] مبرد در «کامل» او را از فرزندان ملوک عجم ذکر کرده است که رغبت به اسلام پيدا کرد و در کودکي بدست رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم اسلام آورد. (وسيلةالدارين 199).

[47] ابصار العين 54.

[48] ابصار العين 109.

[49] ابصار العين 94.

[50] مناقب ابن شهرآشوب 113 /4.