علي اكبر در دروان خلافت عثمان به دنيا آمد. او نخستين كس از آل ابوطالب است كه در روز عاشورا كشته شد. روزي معاوية بن ابوسفيان از همنشينان خويش پرسيد: چه كسي به امر خلافت از همه سزاوارتر است؟ گفتند: تو. گفت: نه! سزاوارتر از همه، علي بن حسين بن علي بن ابي طالب است. جد او پيامبر است، شجاعت را از بني هاشم، سخاوتمندي را از بني اميه و غرور را از ثقيف ارث برده است (ابوالفرج، مقاتل الطالبيين، ص 81).

آخرين فرد باقيمانده از ياران امام حسين عليه السلام عمر بن ابي مطاع خثعمي بود. وي نيز جنگيد تا اينكه ميان كشته ها افتاد و چون بر اثر زخم بي حال شده بود، دشمن پنداشت كشته شده است.

نخستن كشته ي از فرزندان ابوطالب در روز عاشورا علي اكبر، فرزند حسين بن علي عليه السلام بود - مادرش ليلي دختر ابي مرة بن عروة بن مسعود ثقفي است - وي در روز عاشورا به مردم حمله مي كرد و اين رجز را مي خواند:



أنا علي بن حسين بن علي

نحن و رب البيت أولي بالنبي



تالله لا يحكم فينا ابن الدعي [1] .



پس از آن كه چندين بار اين كار از سوي علي اكبر عليه السلام تكرار شد، مرة بن منقذ بن


عبدي ليثي نگاهي به وي افكند و گفت: اگر او بار ديگر از كنار من بگذرد و همان رفتار پيشين را انجام دهد، گناه همه عرب به گردن من باشد، اگر پدرش را به عزايش ننشانم؛ و همينكه علي اكبر با شمشير به مردم حمله ور شد، مره حمله كرد و او را با ضربت نيزه بر زمين افكند. پس از آن جماعت او را در ميان گرفته با شمشير پاره پاره اش كردند.

حميد بن مسلم گويد: من در آن روز با گوش خودم شنيدم كه حسين عليه السلام مي گفت: خدا بكشد مردمي كه تو را كشتند. پسرم، چقدر اينان بر خداوند رحمان و شكستن حرمت رسول خدا جري شده اند؟ پس از تو خاك بر سر دنيا.» گويا مي بينم كه بانويي مانند خورشيد تابان از خيمه بيرون آمد و فرياد مي زد: «اي برادرم، اي پسر برادرم.» سپس خود را بر نعش علي اكبر انداخت؛ و حسين عليه السلام آمد و دستش را گرفت و به خيمه بازگرداند. پرسيدم آن زن كيست؟ گفتند: زينب دختر فاطمه دختر رسول خداست.

پس از آن حسين همراه با جوانانش نزد علي رفت و فرمود: «برادرتان را برداريد.» جوان ها او را از قتلگاه بردند و درون خيمه اي كه در برابر آن مي جنگيدند گذاشتند.