مرحوم مقرم مي نويسد: علي اكبر در روز يازدهم شعبان [1] سال 33 هجري - دو سال قبل از كشته شدن عثمان [2] - به دنيا آمد. و اين موافق است با قول ابن ادريس رحمه الله در «سرائر» كه فرموده: حضرت علي اكبر در خلافت عثمان چشم به دنيا گشود.

پس در روز عاشورا آن بزرگوار 27 ساله بوده و تأييد مي شود به اتفاق مورخين و علماء علم نسب كه حضرت علي اكبر از امام سجاد عليهماالسلام بزرگتر بوده، و امام سجاد عليه السلام در روز عاشورا 23 سال داشته اند، و اينكه بعضي سن آن جناب را 17 يا 18 يا 19 سال نقل كرده اند، با اين اتفاق مغاير است، مضافا براينكه شاهدي بر قول خود ندارند. [3] .

ابن شهر آشوب رحمه الله مي نويسد: علي اكبر هيجده سال داشت، و گفته شده 25 ساله بوده است. [4] .

محمدث قمي رحمه الله گويد: در سن علي اكبر اختلافي عظيم است، ابن شهر آشوب و محمد بن ابي طالب گويند؛ 18 ساله بوده، و شيخ مفيد او را 19 ساله دانسته [5] ، بنابراين از امام زين العابدين عليه السلام كوچك تر بوده است.

و بعضي گويند 25 ساله بوده و غير از اين هم گفته اند. پس علي اكبر از برادرش امام سجاد عليه السلام بزرگتر بود و اين أصح و أشهر اقوال است.

از شيخ أجل ابن دريس در خاتمه كتاب حج نقل مي كند كه حضرت علي اكبر بزرگتر


بوده، و آن جناب در زمان خلافت عثمان متولد شده است، و از جدش اميرالمؤمنين عليه السلام روايت كرده است، و شعراء در مدح او اشعار سروده اند.

آنگاه ابن ادريس در رد كساني كه مي گويند علي اكبر كوچك تر بوده مي نويسد: در اين باب بايد به خبره ي اين فن كه علماء نسب و تاريخ و اخبارند، مانند زبير بن بكار رجوع نمود، و نام جمعي را مي برد كه همگي علي اكبر عليه السلام را بزرگتر مي دانند و بر اين قول اتفاق دارند.

سپس محدث قمي رحمه الله مي فرمايد: در اينجا گفتار ابن ادريس كه فارس اين ميدان است، و با تتبع كافي به صراحت سخن گويد، كافي است، و مضمون اشعاري كه در مدح او وارد شده، و گفتار معاويه ملعون در حق او (كه خواهد آمد) مؤيد است. [6] .

مرحوم ملاهاشم مي نويسد: شهيد در «دروس» و كفعمي فرموده اند كه: آن حضرت 25 ساله بوده كه دو سال از حضرت زين العابدين عليه السلام بزرگتر بوده، و احتمالا اين قول اقوي باشد.

أولا به جهت اينكه همه ي محدثين و مورخين علي شهيد را علي اكبر نوشته و حضرت زين العابدين عليه السلام علي اصغر.

و ثانيا؛ در مقاتل نقل شده كه حضرت زين العابدين عليه السلام در مجلس ابن زياد (در جواب آن ملعون كه گفت: مگر علي كشته نشد) فرمودند:

«كان لي أخ أكبر مني يسمي عليا فقتلتموه»

«آنكه او را كشتند برادر بزرگترم علي بوده».

و ثالثا؛ در «سرائر» و در مقاتل در احوال حضرت علي اكبر عليه السلام نوشته اند: آن جناب در خلافت عثمان به دنيا آمده و از جدش اميرالمؤمنين عليه السلام روايت كرده است، و كفعمي و شهيد اول در «دروس» همين را اختيار كرده اند. [7] .

مرحوم عمادزاده نيز همين قول را اختيار كرده، و از بسياري مورخين نقل كرده كه آنها


حضرت علي اكبر عليه السلام را از امام سجاد عليه السلام بزرگتر مي دانند. [8] .

مرحوم مقرم از بيش از 28 نفر از علماء و مورخين شيعه و سني نقل نموده كه: آن جناب از برادرش امام سجاد عليه السلام بزرگتر بوده است...

در پايان بعد از ذكر اقوال دانشمندان مي گويد: عده اي چون شيخ مفيد رحمه الله در «ارشاد» و طبرسي رحمه الله در «اعلام الوري» از اين مجموع جدا شده و مي گويند: امام سجاد عليه السلام بزرگتر بوده بدون اينكه شاهدي بياورند. [9] .

بعضي چون ابن شهر آشوب در «مناقب» و ابن طلحه شافعي در «مطالب السؤول» و ابن صباغ در «فصول المهمه» و... تصريح كرده اند كه حضرت حسين عليه السلام سه پسر داشته اند: علي اكبر، علي اوسط (كه همان حضرت سجاد عليه السلام است)، و علي اصغر. و اين قول با گفتار فوق مخالفتي ندارد، بلكه بعضي از آنها تصريح نموده اند كه علي اكبر عليه السلام در كربلا شهيد شده و خواهد آمد كه علي اصغر - طفل شيرخوار كه نام ديگرش عبدالله بوده - نيز در كربلا شهيد شده است.

آنچه ممكن است سبب اشكال شود، عبارت پدر بزرگوارش هنگام رفتن او به ميدان است كه فرمود:

«اللهم اشهد علي هؤلاء القوم فقد برز اليهم غلام...»

كه گفته شده كلمه «غلام» به جوان 25 يا 27 ساله اطلاق نمي شود.

و لكن تحقيق در لغت خلافت آنست.

أولا؛ به ابن سيد (فرزند آقا و بزرگ) غلام گويند.

ثانيا در «لسان العرب» نقل مي كند كه از حين تولد تا پيري غلام گويند. و مؤيد آن، قول ازهري است كه مي گويد: از عرب شنيدم همينكه پسري دنيا آمد به او غلام گويند، و نيز شنيدم كه به پيرمردان هم غلام مي گفتند. و از قول ابوالعباس نقل مي كند كه


مي گويند: فلاني غلام مردم است هر چند پير باشد.

ثالثا؛ در «مصباح المنير» (كه كتاب مهمي در لغت است) مي نويسد: بر مرد پير هم مجازا غلام اطلاق مي شود چون قبلا (غلام) بوده است. [10] .