مرحوم بيرجندي گويد، براي زمين كربلا اسامي بسيار است، از همه معروف تر كربلا مي باشد، كه از كربله مشتق شده به معناي سستي پاي، گويند «فلان يمشي مكربلا كأنه يمشي في الطين».

معناي ديگر آن؛ فرورفتن به آب و گل است، و نيز به معناي پاك نمودن و بار دادن گندم، براي نرمي و پاكي آن زمين از كوه و سنگ آنرا كربلا گويند.

و يا مشق از كربل مي باشد و آن گياهي است كه گل سرخ روشن داد، شايد آن گياه در اين زمين بسيار بوده...

چون از قبل محل تزلزل و ابتلاي انبياء و اولياء بوده - چنانكه از حديث مفصل «منتخب طريحي» ظاهر است - به اين ملاحظه ممكن است مخفف كرب و بلاء باشد... [1] .

احتمال آخر صحيح تر است، چون از احاديث استفاده مي شود كه مخفف كرب وبلاء است.

مراد آن سرور از كربلا در عبارت «بين النواويس [2] و كربلاء» (در خطبه ي خود كه قبلا گذشت)، قريه ي كربلاست، چه قريه كربلا دهي معين بوده و نواويس ممكنست كه در آن وقت مقبره معروفه اي بوده در آن نزديكي از يهود و نصاري كه در دهات و قراء كوفه ساكن بودند، كه حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام مدتي شريح قاضي را از كوفه عزل فرمود، و او را به آنجا فرستاد تا ميان يهود خارج كوفه حكم و قضاوت كند.

شايد آن سرور مي دانست كه پسر سعد ملعون اجساد خبيثه ياران خود را در آنجا دفن


خواهد كرد، كه بدتر و شقي تر از هر يهودي و نصراني و مجوسي خواهد بود. از اين جهت آن موضع را نواويس فرموده، كه موضعي در جهنم مي باشد. چنانكه در روايت صدوق رحمه الله در باب قضاء كتاب «فقيه» آمده [3] كه نواويس از شدت گرمي خود به خداوند شكايت كرد، خطاب به او رسيد كه ساكت باش زيرا مكان قاضياني كه بناحق قضاوت مي كنند و صلاحيت آن را ندارند از تو گرم تر است و عذاب آنها سخت تر مي باشد. [4] .

فاضل كامل و مطلع خبير سيد عبدالحسين - كليددار بقعه ي مباركه ي حضرت سيدالشهداء عليه السلام - مي فرمود: نواويس تا نزديك پل سفيد مي باشد كه قبرستان بابل بوده، و در آنجا مرده ها را ميان خم مي گذاشتند و دفن مي كردند، و فعلا در آن خمها - كه پيدا شده - خاكي است كه چون در آتش بريزند بوي گند از آن ساطع مي شود. و كربلا شهري مقابل نواويس و دو نهر - علقمه و نينوي - بوده، كه الان آثاري از نهر علقمه موجود است... [5] .