الف - عالم بزرگوار مرحوم بحراني مي نويسد: بعيد نيست استثناء پوشيدن لباس سياه در ماتم امام حسين عليه السلام از اين اخبار (دال بر كراهت پوشيدن لباس سياه)، چون روايات مستفيضه داريم به امر به اظهار شعائر حزن مي كند و تأييد مي شود به روايتي كه علامه مجلسي رحمه الله از برقي در كتاب «محاسن» از عمر بن زين العابدين عليه السلام نقل مي كنند... [1] .


ب - مرحوم علامه نوري پس از ذكر رواياتي كه حاكي از حسن و رجحان پوشيدن لباس مشكي در عزاي سالار شهيدان عليه السلام است مي نويسد:

اين اخبار و قضايا، اشاره يا دلالت بر مكروه نبودن يا رجحان پوشيدن لباس سياه در عزاي امام حسين عليه السلام دارد، همانطور كه سيره بر آنست... [2] .

ج - عالم بزرگوار مرحوم سيد محمد كاظم يزدي - صاحب عروة الوثقي - در پاسخ سؤالي در همين زمينه مي نويسد:

بلي، راجح و موجب خوشنودي پيغمبر خدا و ائمه هدي رسول الله است به لحاظ اينكه نوعي از اظهار مصيبت و حزن است، و از بعضي اخبار هم رجحان و مطلوبيت آن استفاده مي شود، بنا بر اين پوشيدن لباس سياه به غرض مذكور مستثني است...

د - مرحوم مامقاني بعد از بحث مفصلي در اين باره مي نويسد: از جميع آنچه ذكر شد حاصل مي شود: عدم كراهت بلكه رجحان سياهپوشي دز عزاي ائمه عليهم السلام و مطلق مؤمنين...

گذشته از فتاواي صريح بسياري از فقهاء،: سيره ي عده اي از مراجع عاليقدر تقليد از گذشته دور تا زمان ما بر اين استوار است، كه از روز اول محرم تا پايان ماه صفر جامه ي سياه مي پوشيدند و غالبا در طول اين دو ماه جامه ي سياه را از تن خارج نمي كردند.

برخي از بزرگان در اين رابطه كتب مستقلي نوشته اند، كه از آن جمله است:

1- ارشاد العباد الي الاستحباب لبس السواد علي سيدالشهداء و الأئمة الأمجاد.

تأليف: سيد جعفر طباطبائي، نوه ي صاحب رياض، متوفاي 1321 ه، چاپ 1404 ه قم.

2- تبيين الرشاد في استحباب لبس السواد علي الأئمة الأمجاد.

تأليف: سيد حسن صدر، متوفاي 1354 ه [3] .

3- سياهپوشي در سوگ ائمه نور.


تأليف: علي ابوالحسني منذر -معاصر - چاپ 1375 ش. در 392 صفحه، قم.

در اين كتاب علاوه بر بررسي ابعاد مختلف مسأله، فتواي دهها مرجع بزرگ تقليد، از زمان صاحب حدائق و صاحب عروة تا مراجع عصر، از رساله هاي عمليه، كتب فقهيه و استفتاءات موجود نقل شده است.

كتابهاي ديگري نيز در دست است كه به گردآوري فتاواي فقها از گذشته دور تا عصر حاضر اختصاص دارد و آنها متن پرسش و پاسخ مراجع بزرگ تقليد با مهر و امضاء آنها چاپ و گراور شده است كه از آن جمله است:

4- عزاداري سيدالشهداء عليه السلام

تأليف: سبط حسين زيدي - معاصر - چاپ 1415 ه 216 صفحه.

در اين كتاب صدها فتوا از مراجع گذشته و معاصر در مورد ابعاد مختلف عزاداري،از جمله پوشيدن لباس سياه در سوگ سيدالشهداء عليه السلام عينا گراور شده است.

5- عزاداراي از ديدگاه مرجعيت شيعه

تأليف: علي رباني خلخالي - معاصر -چاپ 1415 ه 240 صفحه، قم.

در اين كتاب نيز فتواي صدها مرجع بزرگ شيعه پيرامون مسائل مختلف عزاداري، از جمله پوشيدن لباس مشكي گردآوري شده است.

همچنين كتابهاي ارزشمند ديگري در دست مي باشد كه فصلي را به اين موضوع اختصاص داده، رجحان شرعي سياهپوشي در سوگ امام حسين عليه السلام را به صورت استدلالي و با استناد به فتاواي مراجع، اثبات نموده اند كه از جمله است:

6- مجمع الدرر في مسائل اثني عشر

تأليف مرحوم آيةالله حاج شيخ عبدالله مامقاني، متوفاي 1351 ه چاپ سنگي.

7- الدعاة الحسينية

تأليف: مرحوم آيةالله حاج شيخ محمد علي نخجواني، متوفاي 1334 ه.

گزيده ي اين كتاب اخيرا به پيوست دهها استفتاء از مراجع معاصر در 240 صفحه در قم


چاپ و منتشر شده است.

8- نجاة الأمة في اقامة العزاء علي الحسين و الأئمة

تأليف: حاج سيد محمد رضا حسيني فحام - معاصر - چاپ 1413 ه، قم.

ايشان در اين كتاب و در كتاب ديگرش «أحسن الجزاء في اقامة العزاء علي سيدالشهداء عليه السلام» (چاپ 1399 ه، قم) مسأله را دقيقا بررسي نموده و بر رجحان شرعي آن استدلال كرده است.

در بعضي از اين كتابها و دهها كتاب ديگر «كراهت لباس مشكي» مورد تشكيك قرار گرفته و تصريح شده كه براي اثبات كراهت آن راهي وجود ندارد، زيرا:

1- اجماعي بر آن محقق نشده است.

2- حجيت شهرت فتوائي ثابت نيست، به ويژه در جائي كه مستند فتاوي معلوم باشد.

3- روايات وارده همه مرسل و ضعيف است.

4- استناد اصحاب به اين روايات از باب تسامح در ادله سنن مي باشد و ضعف سند آنها را جبران نمي كند.

5- بر فرض صحت سند، دلالت هم ندارد، زيرا معطل مي باشند.

در اين روايات آمده است كه لباس مشكي لباس فرعون و آل فرعون مي باشد، و حداكثر بر كراهت شعار قرار دادن آن دلالت مي كند، نه مطلق پوشيدن.

از اين روايات و از روايت امام صادق عليه السلام كه مي فرمايند: «من آن را مي پوشم و مي دانم كه لباس اهل آتش است» بخوبي روشن مي شود كه اين روايات ناظر بر بني عباس و تعريض بر خلفاي ستمگر آن زمان است كه لباس مشكي را شعار خود قرار داده بودند.

داود رقي مي گويد: گروهي از شيعيان از امام صادق عليه السلام در مورد لباس مشكي مي پرسيدند، در حالي كه ايشان جبه سياهي بر تن، قلنسوه ي سياهي بر سر و كفش سياهي در پا داشتند.


امام صادق عليه السلام در پاسخ آنها، رشته اي از لباس خود را بدست گرفت و فرمود: «پنبه ي اين لباس سياه است، شما دلهاي خود را سفيد كنيد، و هر چه مي خواهيد بپوشيد». [4] .

امام عليه السلام با اين بيان لطيف اشاره كردند كه تيرگي محبت دشمنان ما را از دل خود بزدائيد و دلها را با نور محبت ما نوراني كنيد، آنگاه هر چه خواستيد بپوشيد.

همه ي اينها اشاره به اين است كه نهي از لباس مشكي تعريض به بني عباس بوده كه آنها به پيروي از آل فرعون لباس مشكي را شعار خود قرار داده بودند و در مقام بيان حكم شرعي نيست.