نقش عزاداري در بالا بردن سطح فكري مسلمانان در ابعاد گوناگون فرهنگي و اجتماعي سياسي و اخلاقي بر كسي پوشيده نيست . به جرأت مي توان گفت مجالس عزاداري يك دانشگاه است . اگر اموال و پول هاي هنگفت را مخصوص ترويج تعليمات اخلاقي و اجتماعي قرار دهند و مكتب هايي در طول سال فعال باشد به اندازه عزاداري ازثبات برخوردار نبوده و مورد حسن استقبال قرار نمي گيرد. امام حسين با سرمايه اخلاص وايثار معنويت ، مدرسه اي بنيان گذاشت كه حدود چهارده قرن فعال بوده و رو به گسترش است و در جهان اسلام به ويژه در جامعه شيعي توسعه روزافزون اين مراسم در خور توجه مي باشد و اين توسعه فكري و رشد ديني مسلمانان در عمل موجب گسترش اسلام است .

در اين زمينه ، بهتر است نقش عزاداري را در توسعه اسلام ناب از زبان ديگران بشنويم . ناپلئون مي گويد:ما اگر يك امر اجتماعي يا سياسي داشته باشيم . بايد ده ها هزار كارت چاپ كرده و با زحمات زيادي آنها را به ديگران مي رسانيم تازه از آن تعداد، حدودهزار نفرشان حاضر مي شوند ليكن اين مسلمانان و شيعيان با نصب يك پرچم سياه برسر در خانه اي اعلام مي كنند خواهيم براي حسين عزيزمان عزاداري كنيم ، ده ها هزار نفرشان در ظرف دو ساعت در مجلس جمع مي شوند و تمام مسايل سياسي و اجتماعي و مذهبي خود را در آن مجلس حل و فصل مي كنند؛ اين يكي از آثار قيام امام حسين (ع) است .

مسيو ماربين فيلسوف و خاورشناس آلماني در كتاب سياست اسلامي مي نويسد«بي اطلاعي بعضي از تاريخ نويسان ما موجب شده كه عزاداري شيعه را به جنون و ديوانگي نسبت دهند ولي اينان گزافه گفته و به شيعه تهمت زده اند. ما در ميان اقوام و ملت ها مردمي مانند شيعه پرشور و زنده نديده ايم ، زيرا شيعيان به واسطه برپا كردن عزاداري حسين سياست هاي عاقلانه اي را انجام داده و نهضت هاي مذهبي ثمربخشي را به وجود مي آورند. كسي كه سير تكاملي شيعه را بررسي كند و زندگي آناني را كه عزاي حسين را به پا مي كنند در مدت صد سال آخر مورد مطالعه قراردهد مي فهمد كه شيعه به آخرين مرحله تكامل خود رسيده است . صد سال پيش شيعيان و پيروان علي و حسين در هند انگشت شمار و كم بودند، ولي امروز شيعيان هند در مرتبه سوم از نظر مذهبي قرار گرفته اند و هم چنين است در سائر نقاط جهان .

بر تاريخ نويسان ما لازم است كه درباره شيعه تحقيق بيشتري كنند و كار آنان را به ديوانگي و جنون نسبت ندهند. من معتقدم كه رمز بقا و پيشرفت اسلام و تكامل مسلمانان به خاطر شهادت حسين بن علي و آن رويدادهاي غم انگيز مي باشد و يقين دارم كه سياست عاقلانه مسلمانان و اجراي برنامه زندگي ساز آنان به واسطه عزاداري حسين بوده است . مادامي كه اين روش و خصلت در ميان مسلمانان وجود دارد هرگز آنان تن به خواري نمي دهند و تحت اسارت كسي نمي روند... من خودم چند بار در استامبول درمجالس عزادراي حسين شركت كردم و به واسطه مترجم شنيدم كه مي گويند: حسيني كه بر ما طاعتش واجب است ، هرگز زير بار ظلم و ستم نرفت و با يزيد جنايتكار سازش نكرد.از خود، خاندان و اموالش گذشت تا شرافت و بلندي حسب و مقام خود را حفظ كند وبه اين واسطه بود كه به نام نيكي رسيد و شهرت بسزايي در دنيا پيدا كرد، به مقام قرب الهي رسيد. و حايز مقام شفاعت در قيامت گشت ، ولي دشمنان او در دنيا و آخرت به بدبختي وزيانكاري دچار شدند.

من از آن پس فهميدم كه شيعيان در حقيقت از اين راه به همديگر درس جوانمردي و شجاعت مي آموزند و به همديگر مي گويند: اگر شما شيعه هستيد و اصحاب شرف مي باشيد و خواهان سيادت و بزرگي هستيد، پس به زير بار يزيد و يزيديان نرويد،ذلت و خواري قبول نكنيد، بلكه مرگ با عزت را بر زندگي ذلت بار برگزينيد. تا در دنيا وآخرت رستگار باشيد. پر روشن است امتي كه از گهواره تا گور چنين تعاليم عاليه رامي آموزد به چه درجه اي از افكار نغز و سجاياي عالي خواهند رسيد، آري چنين ملتي سزاوار است كه به عالي ترين درجه سعادت و شرافت برسند و آنان هستند كه از حريم شرافت و حماسه هاي خود به خوبي پاسداري مي كنند و از اين راه به تمدن عالي روز مي رسند و اين مكتب است كه حقوق انساني را آموزش داده و اصول سياست را يادمي دهد.

گاندي رهبر فقيد هند مي گويد «من براي مردم هند چيزي تازه اي نياورده ام فقط نتيجه اي راكه از مطالعات و تحقيقاتم درباره تاريخ زندگاني قهرمان كربلا به دست آورده بودم ارمغان ملت هند كردم ، ما اگر بخواهيم هند را نجات بدهيم ، بايد همان راهي را بپيماييم كه حسين بن علي پيمود».

ژوزف ، خاورشناس فرانسوي در كتابش به نام «اسلام و مسلمانان » تحت عنوان «شيعه و پيشرفت هاي خيره كننده آن » مي نويسد: «آماري كه اخيراً - در زمان حيات مؤلف - دولت فرانسه ارائه داد، نشان مي دهد يك ششم مسلمانان جهان را شيعيان تشكيل مي دهند... مي توان گفت پس از يك يا دو قرن ديگر بر ساير فرقه هاي اسلامي پيشي خواهد گرفت . بزرگترين علتي كه در اين پيشرفت مؤثر است به پاكردن عزاداري حسين است كه ديگران را به سوي مذهب شيعه دعوت مي كند. امروز همه شيعيان عزاي حسين را به پامي كنند...اگر مي بينيم در هند شيعيان بسياري وجود دارد، بر اثر اقامه ماتم و عزاداري است .

آري شيعه مذهب خود را به واسطه زور شمشير به پيش نبرده است ... بلكه شيعه به وسيله نيروي سخن و تبليغ كه اثرش از شمشير بالاتر است به اين درجه و مقام رسيده است . شيعيان در اثر اهميت دادن به انجام مراسم مذهبي به جايي رسيده اند كه دو سوم مسلمانان از روش آنان پيروي كرده ، بلكه شريك آنها شده اند. به زودي شيعه از نظر عدد و عظمت بر فرقه هاي ديگر اسلامي برتري پيدا خواهد كرد. اين مراسم باعث شده كه شيعيان به درخواست هاي زمان و تمدن آشنا گردند. زندگي مسالمت آميز آنان سبب شده كه ديگران با شركت در محافل شان با آموزه هاي شيعه آشنا گردند و در نهايت به مذهب آنان بگروند. سياستمداران غربي از روش شيعيان در ترويج و تبليغ دين پيروي كرده و براي پيشرفت آئين كليسا مخارج زيادي را به مصرف مي رسانند».

يكي ديگر از مورخان غربي در زمينه تأثير نقش قيام عاشورا و عزاداري در مقدرات جهان اسلام چنين مي نويسد: «فاجعه كربلا نه تنها مقدرات خلافت ، بلكه مقدرات ممالك پادشاهي اسلامي را مدتي بعد از انقراض خلافت تعيين كرد. كيست كه آن عزاداري پرشور و پرهيجان را ببيند و بداند كه هر سال مسلمانان جهان چگونه از شام تا بام سينه مي كوبند و با آهنگ موزون و محزون خود بي آن كه خسته شوند ديوانه وار فرياد مي زنند: حسين ، حسين ، حسين ! و حربه كشنده و شمشير برنده و دودمي را كه امويان به دشمنان خود داده اند تشخيص ندهد؟»

آري ، امام حسين در كربلا آمد تا راه را براي قيام هاي بعد از خودش نشان دهد.او قيام كرد تا اصل «كل يوم عاشورا و كل ارض ٍ كربلا» را در آفاق ارزش هاي انساني با خون حك كند. زينب و اهل بيت به اسارت رفتند تا آن را تفسير و جاودانه سازند.