1 ـ بعضي ها مي گويند: «بناي تعزيه را روزگاري ديلميان و صفويان به اقتضاي پوليتيكاي خودشان رواج دادند. آن سبب حال رزميان رفته ، اما به هر كجا كه مي روي ،تعزيه بر پاست ، مگر مصيبت و درد خود آدم كم است كه با نقل گزارش هزار ساله ، اوقات خود را دائماً تلخ بكند و به جهت عمل بي فايده ، از كسب و كار باز بماند. از اين تعزيه داري اصلاً نه براي تو فايده اي است و نه به جهت امام (ع) ».

پاسخ

1ـ اگر منظور نويسنده از تعزيه ، شبيه خواني باشد كه اين خود نوعي از هنر جذاب است ، و اگر آميخته با دروغ و خرافات نباشد، كاري مفيد خواهد بود، زيرا كه صحنه كربلا و ماجراي آن را تماشاگران مجسم مي كند و تأثير فراواني بر آنان مي گذارد. چنان كه گويا خود را در صحنه عاشورا حاضر مي بيند. چنان كه گويا خود را در صحنه عاشورا حاضر مي بيند و روشن است كه بسيار از آثار مثبت عزاداري كه بر شمرديم ، بر اين گونه از مراسم نيز بار خواهد بود، اما اگر منظور از تعزيه ، عزاداري به معناي ذكر مصيبت و گريه باشد،تاريخش به شهادت امام حسين (ع) بر مي گردد و از فرداي شهادت امام حسين (ع) پايه گذاري شده كه به چند نمونه از شواهد تاريخي و تأكيد روايات بر آن اشاره شده است . البته ممكن است در زمان ديلميان و يا صفويان اين مسئله رواج بيشتري يافته و در نتيجه از نظم و ترتيب و شكوه و جلال خاصي برخوردار شده است . اين بدان جهت بوده كه تا قبل از آن زمان بر مبناي تشيع حكومتي تأسيس نشده ، ولي با به روي كار آمدن حكومت شيعه ، انجام اين مراسم ـ كه قبل از آن به طور مخفي و غيررسمي برگزار مي شد ـ به صورت علني رسميت يافت و چون حكومت از آن پشتيباني مي كرد داراي نظم و آداب خاصي گرديد. اين هرگز به اين معنا نيست كه اصل اين مراسم ساخته و پرداخته دست سياست و حكومت هاست .

2ـ با توجه به آنچه در مورد آثار عزاداري و حكمت هاي آن گفته شده و آثار مثبت فراواني اعم از مادي ، معنوي ، اجتماعي ، فردي ، سياسي ، فرهنگي و مذهبي براي آن شمرده اند، روشن مي شود كه اين سخن چقدر بي اساس است ، زيرا كسي نمي گويد كه اين مراسم ، فايده اي براي شخص امام حسين (ع) دارد، بلكه تمام آثار مفيد آن ، در مجموع به خود جامعه بر مي گردد كه اگر به درستي از آن بهره برداري شود، بي شك مدينه فاضله اي خواهيم داشت .

3 ـ برقراري مراسم عزاداري با توجه به آثار بيان شده ، اوقات تلخ كردن نيست ،بلكه درس گرفتن از مكتب عاشورا و ترويج ارزش هاي آن در جامعه و تجديد روحيه ديني و معنوي و حركت سياسي و هم بستگي اجتماعي و آگاهي به معارف دين و... خواهد بود.گرچه به يك معنا اوقات تلخ كردن هم باشد، چه اينكه اوقات ستم گران ، ديكتاتوران ،استعمارگران ، وابستگان به استعمار و روشنفكر نمايان از مشاهده اين مراسم انسان ساز تلخ مي شود.