گريه داراي يك ظاهر است و يك باطن . ظاهر آن يك امر فيزيولوژيك است ،بايد تأثيرات رواني ، از طريق محرك هاي بيروني يا دروني مثل تفكر، شكل بگيرد.سپس اين تأثرات ، وارد چرخه فيزيولوژي مغز و اعصاب بشود، بخش خاصي از مغز فعال شده و غدد اشكي چشم را فرمان فعاليت بدهد و در نهايت قطرات اشك جريان پيدا كند و ما آن را گريه بناميم .

باطن گريه همان تأثرات دروني است . نگاه روان شناختي ما و داوري ما در باب پيامدهاي گريه نيز داير مدار تأثرات عاطفي است . اگر در روايات آمده است كه گريه كردن و گرياندن و حالت گريه به خود گرفتن ، در مراسم عزاي حسيني ، منشأ اثر دنيوي و اخروي است ، به تأثرات دروني نظر دارد و گرنه مي شود به صورت مصنوعي و يا با مواد شيميايي ،چشماني گريان داشت . ما در اين جستار، باطن گريه را به چهار نوع تقسيم مي كنيم . كه فقط يك نوع آن ، معطوف به خود و نيازهاي سركوب شده خود است و مي تواند با افسردگي هم بستگي مثبت داشته باشد، و كنش وري اجتماعي فرد را مختل كند، اما سه نوع ديگر،اميد بخش است و حركت آفرين و رابطه معكوس با افسردگي دارد. نوع اول ، ناشي از مرگ واقعي است اما سه نوع ديگر، سوگ واقعي نيستند، اگر چه در مراسم سوگواري حاصل مي شوند.

الف ) گريه ناشي از علاقه طبيعي انسان به خود و متعلقات خود: اين گريه به هنگام غم و مصيبت و داغ ديدگي حاصل مي شود و اختياري نيست ، معمولاً بي اراده ، اشك جاري مي شود. تأثرات فرد ناظر به گذشته است ، مصيبتي رخ داده و آثاري گذاشته و اكنون به اصطلاح عاميانه ، عقده ها گشوده مي شود و اشك مي ريزد. اين گريه به اصطلاح روان شناسان و روان در مان گران ، تخليه رواني - هيجاني است و به خود فرد و نيازهاي سركوفته شده او بر مي گردد.

ب ) گريه اي كه ريشه در اعتقادات دارد: مثل آنچه در حال مناجات حاصل مي شود،فرد خود را در محضر خدا مي يابد و رفتار و كردار خود را ضبط شده مي داند و خود را گناه كار و... به عنوان مثال دعاي امام سجاد (ع) در وداع با ماه رمضان و يادآوري رحمت هاي خداوندي از اين نوع است . اين نوع گريه ناظر به آينده و حال است و آنچه روي خواهد داد.اين كه امام سجاد (ع) مي فرمايند: «محبوب ترين قطره در نزد خداوند متعال ، قطره اشكي است كه مخلصانه ، در تاريكي شب و از ترس خدا ريخته شود»، اين ريشه در اعتقادات دارد. مربوط به ترس هاي دنيايي و زندگي روزمره نيست . اكثر گريه ها درمناجات هاي امامان معصوم (ع) از اين نوع است .

ج ) گريه اي كه از فضيلت طلبي و كمال خواهي ناشي مي شود: مثل گريه اي كه درفقدان معلم و مربي اخلاق و پيامبر و امام و... رخ مي دهد. اين گريه از اين روي است كه مادر عمق وجودمان كمال و رشد را تحسين مي كنيم و از بودن آن كمالات ، ذوق زده مي شويم و از فقدان آن ها نارحت . گاهي در مراسم عزاداري ، گريه هايي از اين نوع نيز وجود دارد. مثلاً؛ در باب شجاعت و وفاداري حضرت عباس (ع) به امام حسين (ع)، بسط سخن داده مي شود، و ما با شنيدن آن ، اشك مي ريزيم . پس از وفات حضرت رسول (ص)،ام ايمن گريه مي كرد، خليفه دوم از او پرسيد، چرا گريه مي كني ؟ مگر نه اين كه رسول خدادر پيش گاه خداوند است ؟ ام ايمن پاسخ داد: گريه من براي آن است كه دست ما از اخبارآسمان و وحي كوتاه شده است .

د) گريه بر مظلوم : مانند گريه رسول خدا (ص) بر علي (ع) و حسين (ع)، پيش ازشهادت آن ها و مثل گريه و عزاداري مسلمانان در شهادت هاي ائمه دين كه به صورت مظلومانه شهيد شدند؛ مثل گريه به هنگام روضه خواني حضرت رقيه ، و حضرت علي اكبر و حضرت فاطمه و ديگر مصايب اهل بيت و....

- گاهي نوعي ديگر از گريه را نيز تحت عنوان «گريه سياسي » نام مي برند. مثلاً امام خميني مي فرمايند: «زنده نگه داشتن عاشورا، يك مسئله بسيار مهم سياسي - عبادي است . عزاداري كردن براي شهيدي كه همه چيز را در راه اسلام داده است يك مسئله سياسي است .» اما در واقع از ديدگاه روان شناسي ، اين گريه ، نوعي مستقل نيست ، بلكه به يكي از انواع مذكور بر مي گردد. و در اهداف سياسي ، جهت دهي مي شود.اين يكي از كاربردهاي انواع گريه است .

گريه در مراسم عزاداري ، از هر كدام از انواع چهارگانه كه باشد، كاركردهايي دارد:الف ) در هر صورت نوعي تخليه هيجاني است و آرامشي را به دنبال دارد و باعث جلاي قلب مي شود و اين نكته بسيار مهم و ارزش مند است . ب ) هيجان ها و تأثرات رواني ، در بعد شناختي اثر گذاشته و كنجكاوي و در نهايت شناخت فرد، در موضوع مورد نظر را تقويت مي كند. ج ) با تقويت عواطف و شناخت ها، آمادگي رفتاري فرد به تناسب آن شناخت ها و عواطف ، بيشتر مي شود و نگرش فرد نسبت به آن موضوع تقويت مي شود.د) باعث همانند سازي با آن افراد و موضوعات مورد علاقه مي شود. كسي كه در شنيدن شجاعت حضرت عباس ، اشكي مي ريزد، به طور ناخودآگاه ، در شجاعت ، درحد توان خودش ، با آن حضرت همانندسازي مي كند و....

ه) تمام انواع گريه ها مي تواند جهت گيري هاي سياسي ، فرهنگي ، ديني و... داشته باشد و از آن ها حسن استفاده يا سوء استفاده بشود (توسط خود فرد يا توسط اداره كنندگان مجالس عزاداري ). و) علاقه و محبت فرد نسبت به موضوع مورد نظر افزايش مي يابد.