1ـ تعريف تربيت : تربيت كلمه اي عربي و معادل «Education» انگليسي است كه در فارسي به «آموزش و پرورش »، ترجمه مي شود. واژه تربيت از «رَبَوَ»، اخذ شده است .در «المنجد»، ربو، گاه به معناي غذا دادن (ربه الوالد: اي غذاه و جعله يربوا) و گاه به معناي تهذيب و پاك ساختن اخلاق فرد از آلودگي ها (ربه الوالد اي هذّبه و هذّب الرجل ، اي طهر اخلاقه مما يعيبها) به كار رفته است . و «راغب اصفهاني » در «مفردات »، ذيل كلمه «رب » تربيت را حركت تدريجي چيزي به سوي كمال تعريف نموده است . (انشاء الشي حالاً في لد الي حد التمام ). مرحوم «دهخدا» در «لغتنامه » تربيت را به معاني زير آورده است :پروردن ، پرورانيدن ، پروردن كودك تا بالغ شود، پروردن و آموختن .

2ـ از تربيت در اصطلاح ، تعريف واحدي وجود ندارد. از شاخصه ها و ويژگي هاي امر تربيتي آن است كه گرچه «تعليم » شرط لازم آن است ، كافي نيست و از اين رو آموخته ها را محقق كردن ، بار آوردن ، شكوفا نمودن و به ثمر نشاندن از مميزات امور تربيتي است . بالتّبع حصول به چنين غايتي ، مسئله روش تربيت موضوعيت مي يابد.«مربي » اهميت ويژه مي يابد، در حدي كه كسي ممكن است معلم خوب و موفقي باشد، اما مربي شايسته اي نباشد. از ويژگي هاي تربيت آن است كه هر سه حوزه «جسم »،«عقل » و «قلب » (دل ) آدمي را شامل مي شود. مفروض در تربيت آن است كه چون نشو ونما دادن چيزي مطرح است . پس متعلق تربيت بايد داراي استعداد دروني بالقوه براي بالفعل شدن باشد.

3ـ از نهضت حسيني و قيام عاشورا در بعد تربيتي سخن اندكي رفته است و حال آن كه از قيام عاشورا هم در «ابعاد مختلف تربيت »، فردي و جمعي (سياسي ، اجتماعي ،اقتصادي ، فرهنگي و...) بهره هاي فراوان مي توان برد و هم از «روش هاي تربيتي » در موارد بسياري مي توان استفاده نمود و هم ...

طرح همه مباحث تربيتي مربوط به امام حسين (ع) در حد يك مقاله نمي گنجد؛مثلاً از خاستگاه هاي تربيتي امام حسين (ع) و از تأثيرهاي خانوادگي مي توان سخن گفت . از خصايص تربيتي و روحي امام حسين (ع)، ظلم ستيزي بود. او فرزند پدري است كه حتي در حال احتضار و پس از ضربت خوردن از ابن ملجم و در وصيتش به فرزندانش (امام حسن و امام حسين ) مي آموزد. «كونا للظالم خصماً و للمظلوم عوناً»؛ دشمن ظالم و ياور مظلومان باشيد.

يا در كودكي ، حركت پيچيده تربيتي امام حسين (ع) همراه با برادرش را در اصلاح نقص وظيفه ديني پيرمردي را ديديم كه وقتي وضوي با اشكالش را ديدند، از پيرمرد خواستند كه به داوري درباره وضوي آن دو بنشيند تا ببيند كدام يك زيباتر وضو مي گيرند (قالا ايّنا يحسن ؟) و پيرمرد متوجه شد كه اين كاربراي رفع نقيصه او بود و...

حدود و نقطه تمركز اين مقال ، بر نكته هاي تربيتي است كه در نهضت حسيني از مدينه آغاز و در كربلا با قيام عاشورا به خاتمه رسيده و سپس پيام هاي سازنده و جلوه هاي مؤثر آن توسط ادامه دهندگان نهضت به گوش اعصار براي هميشه رسيده است .

4) نهايتاً، نوشتار مختصر حاضر در گزينش نكات تربيتي از نهضت حسيني و قيام عاشورا نظر به مسائل عصر، شبهات مبتلابه و پرسش هاي نسل جديد در فضاي امروز ايران دارد. از اين رو، اگر امروزه مطرح مي گردد كه از دين پيام هاي سياسي نبايد جست و انتظار داشت و «سكولاريسم » مدافعان جدي دارد، در اين مقاله از تربيت سياسي در نهضت كربلا، زياد سخن خواهد رفت . يا اگر مسئله زن و حضور سياسي اش در جامعه و حقوق بانوان از نگاه ديني با مطرح شدن پرسش هاي «فمينيست ها» پرسش جدي روزماست ؛ از اين رو از تربيت بانوان و زنان در نهضت عاشورا سخن به ميان مي آيد.