اگر از صفحه تاريك و ظلماني حادثه عاشورا فراتر رفته و به جنبه نوراني آن نظر كنيم مي بينيم اگر چه قيام كربلا چند وجهي و چند ماهيتي است اما يكي از عمده ترين عوامل آن مسؤوليت امر به معروف و نهي از منكر است كه در اين تلقي نمود بيشتري پيدامي كند. در نگاه مثبت و حماسي به عاشورا يادآوري مكرر حضرت از اين عامل و اصراربر برجسته كردن آن جايگاه خود را پيدا مي كند. اساساً از نگاه شهيد مطهري اين عامل ارزش بسيار بسيار بيشتري از عوامل ديگر به نهضت حسيني داده و موجب ماندگاري اين قيام شده است:

«به موجب همين عامل است كه اين نهضت شايستگي پيدا كرده است كه براي هميشه زنده بماند، براي هميشه يادآوري شود و آموزنده باشد. البته همه عوامل آموزنده هستند ولي اين عامل آموزندگي بيشتري دارد، زيرا نه متكي به دعوت است و نه متكي به تقاضاي بيعت؛ يعني اگر دعوتي از امام نمي شد، حسين بن علي (ع) به موجب قانون امر به معروف و نهي از منكر نهضت مي كرد. اگر هم تقاضاي بيعت از او نمي كردند، باز ساكت نمي نشست، موضوع خيلي فرق مي كند و تفاوت پيدا مي شود.» [1] .

در نگاه حماسي و سازنده به اين قيام است كه «حسين يك مرد معترض و منتقد است،مردي است انقلابي و قيام كننده، يك مرد مثبت است. ديگر انگيزه ديگري لازم نيست.همه جا را فساد گرفته، حلال خدا حرام و حرام خدا حلال شده است، بيت المال مسلمين در اختيار افراد ناشايسته قرار گرفته و در غير راه رضاي خدا مصرف مي شود، پيغمبر اكرم فرمود: هر كس چنين اوضاع و احوالي را ببيند «فلم يُغيّر عليه بفعلٍ و لا قولٍ» و در صدد دگرگوني آن نباشد، در مقام اعتراض بر نيايد «كان حقاً علي الله ان يُدْخِلَهُ مُدْخَلَه» [2] . شايسته است (ثابت است در قانون الهي) كه خدا چنين كسي را به آنجا ببرد كه ظالمان، جابران، ستمكاران و تغيير دهندگان دين خدا مي روند، و سرنوشت مشترك با آنها دارد.» [3] .

از اين جا است كه معلوم مي شود وظيفه امر به معروف و نهي از منكر مختص به امام حسين (ع) نبوده هر كسي كه در چنين شرايطي قرار گيرد بايد به آن قيام نمايد و نبايد اين وظيفه را به عهده ديگري بداند و الّا بايد منتظر عذاب الهي بماند چنان كه امام رضا (ع) از پيامبر اكرم (ص) نقل كردند:

«اذا تواكلت الناس الامر بالمعروف و النهي عن المنكر فليأذنوا بوقاع من الله؛ [4] .

«هرگاه مردم امر به معروف و نهي از منكر را به عهده همديگر بگذارند پس براي عذاب الهي منتظر و آماده باشند».

اهميت تأسي به حركت امام حسين (ع) در اين زمينه از آنجا بيشتر مي شود كه ببينيم با همه عنايتي كه اسلام به امر به معروف و نهي از منكر داشته و آيات متعددي از قرآن در اهميت آن وارد شده است و ملت اسلام را به خاطر آن بهترين امت ناميده و حسين (ع) هم براي احياي آن جان خود را فدا كرده است اما اين امر هر روز در جامعه اسلامي كم رنگ تر شده و از اهميت آن كاسته مي شود:

«از همين جا به قول منطقيين به عكس نقيض بايد بفهميم: پس ما امت اسلام و بهترين امتها براي بشر نيستيم چون ما آمر به معروف و ناهي از منكر نيستيم. در نتيجه نمي توانيم ادعاي شرف و بزرگي كنيم، نمي توانيم افتخاري داشته باشيم، اسلام ما اسلام واقعي نيست.» [5] .