بـراي اثر بخشي اين نوع از تكليف امر به معروف و نهي از منكر نيز بايد سازكارهاي مـتـناسب از نظر اجتماعي و فردي را جستجو كرد. كه در اينجا با مراعات اختصار به هر دو زمينه اشاره مي كنيم:

1 ـ زمينه سازي اجتماعي

انـحـطـاط هـر جـامـعـه مـي تواند ناشي از علل گوناگون باشد. امّا قوي ترين علّت را در انـحـطـاط مـديـريـّت و زمـامداري هر كشور بايد دانست. انحطاط و فساد اخلاقي زمامداران گـمـراهي جامعه را به دنبال دارد و اختناق حاكم مردم را به سكوت و عدم اظهار وجود وامي دارد. با اين ترتيب براي ايجاد يك جامعه سالم:

اوّلا حـكـام و زمـامـداران، بـايـد از نـظـر اخـلاقـي نـمـونـه فضايل باشند، تا سرمشق مردم قرار گيرند.

ثـانـيـاً، نـظـام سـيـاسـي مـبتني بر محو استبداد و حاكميّت مردم در تعيين سرنوشت خويش ‍بـاشـد، تـا از بـركـت آزادي، مردم كسب شخصيّت نموده و با محيط پيرامون خود مسئولانه برخوردار نمايند.

2 ـ زمينه سازي فردي

از رسول خدا(ص) نقل شده كه فرمود:

من كان آمرا بمعروف فليكن أمره ذلك بمعروف [1] .

هر كس امر به معروف مي كند بايد خود اين كارش نيك و معروف باشد.

بـا تـوجـه به اين حديث شريف و شرائطي كه در روايات و فقه براي امر به معروف و نـهـي از مـنـكـر مـطـرح شـده، هـر شـخـصـي بـخـواهـد بـه ايـن تـكـليـف عـمـل كـند ـ البته همه بايد عمل كنند ـ لازم است پيشتر آمادگي لازم را براي اين امر فراهم نـمـايد و آن شناخت معروف و منكر و آشنايي با نحوه صحيح امر و نهي و مراتب آن است تا خـداي نـكـرده بـه جـاي انـجـام تـكـليـف دچار معصيت نگردد و براي جلوگيري از منكر، منكر ديـگـري را مـرتـكـب نـشـود، آري مـسـلمـان هـمـچـنـان كـه بـايـد احـسـاس مسئوليت نمايد و از عـمـل كـردن بـه ايـن قـانـون حـيـاتـي، بـراي سـعـادت و كـمـال جـامـعـه بـكـوشد، رعايت اخلاق انساني و داشتن بينش اسلامي براي وي از شرايط مـسـلمـان بـودن اسـت،يعني درك و تشخيص موقعيتها و فرصتها وطرز و روش برخورد با مـردم در پيشبرد اهداف اسلامي و ارشاد و نجات جامعه بسيار مؤثر است، در جائي كه با تـذكـر و يـادآوري و پـنـد و انـدرز و انـتقاد، مي توان امر به معروف و نهي از منكر كرد، نبايد از راه خشونت و عصبانيت وارد شد كه مسلم اثر معكوس بجاي خواهد گذاشت.

مـتـأسفانه برخي از ما بر اثر نداشتن بينش و اخلاق اسلامي در موضوع امر به معروف ونـهـي از مـنـكر، به تندي و خشونت متوسل مي شويم و به شخصيت افراد اهانت مي كنيم و بـه جـاي انـجـام يـك عـمـل اسـلامي (امر به معروف و نهي از منكر) گاهي مبتلا به انجام چـنـديـن عـمـل غـيـر اسـلامـي مـي گـرديـم!! و فـرامـوش مـي كـنـيـم كـه روش و طـرز عـمل رسول اكرم (ص) و ائمّه معصومين (ع) طوري بوده كه معمولا با برخورد صحيح به انسانها مهر مي ورزيده اند و افراد را از انحراف نجات مي داده اند.

جـوانـي به محضر رسول اكرم (ص) شرفياب شد و در حضور انصار و ياران پيامبر با كـمـال جسارت گفت: اي پيامبر خدا! اجازه مي دهيد من (زنا) كنم؟ از گوشه و كنار فرياد مـردم بـه اعتراض بلند شد ولي پيامبر (ص) با ملايمت و محبت فرمودند نزديك بيا و در كـنـار من بنشين، سپس با كمال محبت از او پرسيدند دوست داري كسي با مادر تو چنين كند؟ نه فدايت شوم: فرمود، همچنين مردم، دوست نمي دارند كه با مادرشان چنين شود آيا دوست داري با خواهر تو چنين كنند؟ گفت: نه، فرمود مردم نيز دوست ندارند، آيا دوست داري با دخـتـرت چنين شود؟ جوان، از سؤال خود پشيمان شد، ولي باز هم پيامبر رحمت، دست محبت بـر سـيـنـه او نـهـاد و در حـقـش دعا كرد و گفت: خدايا قلب او را پاك گردان و گناه او را بـبـخـش و دامـان او را از آلودگـي و بـي عـفـتي و انحراف نگاهدار! از آن پس، منفورترين عـمـل در نـزد ايـن جوان، زنا بود [2] اين روش و طرز برخورد پيامبر اسلام، در هـنـگام نهي از منكر بود، و همين روش است كه اثر قطعي و مسلم دارد، ساير پيشوايان دين نـيـز هـنـگـام انـجـام ايـن وظـيـفـه، تأسي و اقتدا به پيامبر بزرگ اسلام مي نمودند كه زنـدگـي سـراسـر افـتخارشان، سراپا شاهد اين گفتار مي باشد [3] اميد است هـمـگـي بـتـوانـيـم بـا آشـنـائي بـا سـيره پيشوايان و داشتن بينش صحيح اسلامي، دست خواهران و برادران و همنوعان خويش را گرفته از سقوط و انحراف و فساد نجات بخشيم.