ساير حقوق ملت
ساير حقوق ملت در قانون اساسي به شرح زير عنوان شده اند:
1 ـ اصل برابري
مردم ايران از هر قوم و قبيله كه باشند از حقوق مساوي برخوردارند و رنگ، نژاد، زبان و مانند اينها سبب امتياز نخواهد بود.(اصل نوزدهم)
2 ـ يكسان بودن در مقابل قانون
همه افراد ملت اعم از زن و مرد يكسان در حمايت قانون قرار دارند و از همه حقوق انساني، سـيـاسـي، اقـتـصـادي، اجـتـمـاعـي و فـرهـنـگـي بـا رعـايـت مـوازيـن اسلام برخوردارند. (اصل بيستم)
3 ـ لزوم توجه به حقوق زن
دولت مـوظـف اسـت حقوق زن را در تمام جهات با رعايت موازين اسلامي تضمين نمايد و امور زير را انجام دهد:
1 ـ ايجاد زمينه هاي مساعد براي رشد شخصيت زن و احياي حقوق مادي و معنوي او.
2 ـ حـمـايت مادران، به ويژه در دوران بارداري و حضانت فرزند، و حمايت از كودكان بي سرپرست.
3 ـ ايجاد دادگاه صالح براي حفظ كيان و بقاي خانواده.
4 ـ ايجاد بيمه خاص بيوگان و زنان سالخورده و بي سرپرست.
5 ـ اعـطـاي قـومـيـت فرزندان به مادران شايسته در جهت غبطه آنها در صورت نبودن ولي شرعي. (اصل بيست و يكم)
4 ـ مصونيت از تعرض
حـيـثـيـت، جان، مال، حقوق، مسكن و شغل اشخاص از تعرض مصون است مگر در مواردي كه قانون تجويز كند.(اصل بيست و دوم)
5 ـ آزادي داشتن عقيده
تفتيش عقايد ممنوع است و هيچكس را نمي توان به صرف داشتن عقيده اي مورد تعرض و مؤاخذه قرار دارد.(اصل بيست و سوم)
6 ـ آزادي مطبوعات
نـشـريـات و مـطـبـوعـات در بـيـان مـطـالب آزادنـد مـگـر آنـكـه مـخـل بـه مـبـانـي اسـلام يـا حـقـوق عـمـومـي بـاشـد. تـفـصـيـل آنـرا قـانـون مـعـيـن مـي كند.(اصل بيست و چهارم)
7 ـ ممنوعيت تفتيش مراسلات
بـازرسـي و نـرسـانـدن نـامه ها، ضبط و فاش كردن مكالمات تلفني، افشاي مخابرات تـلگـرافـي و تلكس، سانسور، عدم مخابره و نرساندن آن ها، استراق سمع و هرگونه تجسس ممنوع است مگر به حكم قانون.(اصل بيست و پنجم)
8 ـ آزادي احزاب
احـزاب، جـمـعـيـت هـا، انـجـمـن هـاي سـياسي و صنفي و انجمنهاي اسلامي يا اقليتهاي ديني شـناخته شده آزادند،مشروط به اينكه اصول استقلال، آزادي، وحدت ملي، موازين اسلامي و اسـاس جـمـهوري اسلامي را نقض نكنند. هيچكس را نمي توان از شركت در آنها منع كرد يا به شركت در يكي از آنها مجبور ساخت.(اصل بيست و ششم)
9 ـ حق تشكيل اجتماعات
تـشـكـيـل اجـتـمـاعـات و راه پـيـمـائي هـا، بـدون حـمـل سـلاح، بـه شـرط آنـكـه مخل به مباني اسلام نباشد آزاد است.(اصل بيست و هفتم)
10 ـ حق داشتن شغل مناسب
هـر كـس حـق دارد شـغـلي را كـه بـدان مـايـل اسـت و مـخـالف اسـلام و مصالح عمومي و حقوق ديگران نيست برگزيند.
دولت مـوظـف اسـت بـا رعـايـت نـيـاز جـامـعـه به مشاغل گوناگون، براي همه افراد امكان اشـتـغـال بـه كـار و شـرايـط مـسـاوي را بـراي احـراز مشاغل ايجاد نمايد.(اصل بيست و هشتم)
11 ـ برخورداري از تأمين اجتماعي
برخورداري از تأمين اجتماعي از نظر بازنشستگي، بيكاري، پيري، از كار افتادگي، بي سرپرستي، در راه ماندگي، حوادث و سوانح، نياز به خدمات بهداشتي و درماني و مراقبتهاي پزشكي به صورت بيمه و غيره، حقي است همگاني.
12 ـ آموزش و پرورش رايگان
دولت مـوظـف اسـت وسـايـل آمـوزش و پـرورش رايـگـان را بـراي هـمـه ملت تا پايان دوره مـتـوسـطـه فـراهم سازد و وسايل تحصيلات عالي را تا سرحد خودكفائي بطور رايگان گسترش دهد.(اصل سيم)
13 ـ حق داشتن مسكن مناسب
داشـتـن مـسكن متناسب با نياز، حق هر فرد و خانواده ايراني است. دولت موظف است با رعايت اولويـت بـراي آنها كه نيازمندترند بخصوص روستانشينان و كارگران زمينه اجراي اين اصل را فراهم كند.(اصل سي و يكم)
14 ـ ممنوعيت بازداشت غيرقانوني
هـيـچـكـس را نـمـي تـوان دسـتـگـيـر كرد مگر به حكم و ترتيبي كه قانون معين مي كند. در صـورت بـازداشـت، مـوضـوع اتـهـام بـايـد بـا ذكـر دلايـل بلافاصله كتباً به متهم ابلاغ و تفهيم شود و حداكثر ظرف مدت بيست و چهار ساعت پرونده مقدماتي به مراجع قضائي ارسال و مقدمات محاكمه، در اسرع وقت فراهم گردد. متخلف از اين اصل طبق قانون مجازات مي شود.(اصل سي و دوم)
15 ـ ممنوعيت تبعيد
هـيـچـكـس را نـمـي تـوان از مـحـل اقـامـت خـود تـبـعـيـد كـرد يـا از اقـامـت در مـحـل مـورد عـلاقـه اش مـمنوع يا به اقامت در محلي مجبور ساخت، مگر در مواردي كه قانون مقرر مي دارد.(اصل سي و سوم)
16 ـ حق دادخواهي
دادخـواهـي حـق مـسـلم هـر فـرد اسـت و هـر كـس مي تواند به منظور دادخواهي به دادگاههاي صـالح رجـوع نـمـايـد. هـمـه افـراد مـلت حـق دارند اينگونه دادگاهها را در دسترس داشته باشند و هيچكس را نمي توان از دادگاهي كه به موجب قانون حق مراجعه به آن را دارد منع كرد. (اصل سي و چهارم)
17 ـ حق داشتن وكيل
در هـمـه دادگـاهـهـا طـرفـيـن دعـوي حـق دارنـد بـراي خـود وكـيـل انـتـخـاب نـمـايـنـد و اگـر تـوانـائي انـتـخـاب وكـيـل را نـداشـتـه بـاشـنـد بـايـد بـراي آنـهـا امـكـانـات تـعـيـيـن وكيل فراهم گردد.
18 ـ اصل برائت
اصـل، بـرائت اسـت و هـيـچكس از نظر قانون مجرم شناخته نمي شود، مگر اينكه جرم او در دادگاه صالح ثابت گردد.(اصل سي و هفتم)
19 ـ ممنوعيت شكنجه
هـر گـونـه شـكـنـجـه بـراي گـرفـتن اقرار و يا كسب اطلاع ممنوع است.اجبار شخص به شـهـادت، اقـرار يـا سوگند، مجاز نيست و چنين شهادت و اقرار و سوگندي فاقد ارزش و اعـتـبـار اسـت. مـتـخـلف از ايـن اصـل طـبـق قـانـون مـجـازات مـي شود.(اصل سي و هشتم)
20 ـ حق حفظ حرمت افراد
هـتك حرمت و حيثيت كسي كه به حكم قانون دستگير، بازداشت، زنداني يا تبعيد شده، به هـر صـورت كـه بـاشـد مـمـنـوع و مـوجـب مـجـازات اسـت.(اصل سي و نهم)
21 ـ حق داشتن تابيعت ايراني
تابعيت كشور ايران حق مسلم هر فرد ايراني است و دولت نمي تواند از هيچ ايراني سلب تـابـعـيـت كـنـد، مـگـر بـه درخـواسـت خـود او يا در صورتي كه به تابعيت كشور ديگر درآيد.(اصل چهل و يكم)