شيخ كليني در «كافي» و برقي در «محاسن» روايت نمودند از حضرت صادق عليه السلام كه فرمود:

دروغ بستن بر خداوند و پيغمبرش صلي الله عليه و آله و سلم از گناهان كبيره است. [1] .

و نيز اين مضمون را از آن حضرت روايت كرده به سند ديگر با اضافه دروغ بستن به اوصياء عليهم السلام. [2] .

و در «تفسير عياشي» نيز به همين قسم روايت كرده [3] .

و نيز در «كافي» از حضرت امام محمد باقر عليه السلام مروي است كه فرمود به ابوالنعمان: اي ابوالنعمان دروغ مبند بر ما كه مبادا برطرف شود و گرفته شود از تو ملت


اسلام [4] (يعني اين دروغ صاحبش را از حريم اسلام بيرون برد). و اين خبر را شيخ مفيد رد كتاب «ارشاد» با جزئي اختلاف روايت كرده. [5] .

و نيز در «كافي» مروي است كه: خدمت صادق عليه السلام ذكر شد كه حائك (يعني جولا) ملعون است؛ (يعني اين خبره در محضر انورش مذكور شد) پس فرمود: مراد از آن، كسي است كه مي بافد بر خداوند و رسولش صلي الله عليه و آله و سلم. [6] .

و نيز در آن جا از آن جناب روايت كرده كه به مردي از اهل شام فرمود: اي برادر شامي بشنو حديث ما را و بر ما دروغ مبند؛ زيرا كه هر كه بر ما دروغ بندد، پس به تحقيق كه بر رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم دروغ بسته. و هر كه بر پيغمبر خدا صلي الله عليه و آله و سلم دروغ بندد، پس به تحقيق بر خداوند بر خداي تعالي دروغ بسته. و كسي كه بر خداوند دروغ بندد، خداي عزوجل او را عذاب خواهد كرد. [7] .

و صدق در كتاب «فقيه» روايت كرده كه رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم در وصاياي خود به اميرالمومنين عليه السلام فرمود: يا علي هر كس عمدا بر من دروغ بندد، پس جايگاه نشستن خود را در آتش جهنم قرار دهد. [8] .


و ابو علي طوسي در «امالي» و غير او روايت كردند از ابن ابي الدنيا از اميرالمومنين عليه السلام كه گفت: شنيدم كه رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم مي فرمود: هر كس عمدا بر من دروغ بندد - تا آخر در آتش جهنم. [9] .

و عمادالدين طبري آملي در كتاب «بشارةالمصطفي» از آن حضرت روايت كرده كه فرمود: از من شنيدند و مرا ديديد؛ پس هر كس از روي عمد بر من دروغ بندد؛ پس جايگاه... تا آخر آنچه گذشت. [10] .

و نيز در «غوالي اللثاني» ابن ابي جمهور احسائي مروي است از آن حضرت كه فرمود: بپرهيزيد از روايت كردن مگر آنچه را كه علم داريد به آن و اين كه از من صادر شده. كه هر كس بر من دروغ بندد... [11] .

و سليم بن قيس هلالي از اصحاب اميرالمومنين عليه السلام در كتاب خود روايت كرده از آن جناب كه فرمود: به تحقيق دروغ بسته شد بر رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم در عهد آن حضرت تا آن كه براي خواندن خطبه بر پا ايستاد و فرمود: اي مردم دروغگويان بر من زياد شدند؛ پس هر كه بر من دروغ بندد... [12] .

و اسانيد اين خبر شريف در كتب احاديث خاصه و عامه بسيار بلكه آن را از اخبار متواتره شمردند.


و نيز در آن جا روايت كرده كه چون عمر و بن العاص بعضي دروغها بر پيغمبر صلي الله عليه و آله و سلم بست و در منبر آن را ذكر نمود، به حضرت اميرالمومنين صلي الله عليه و آله و سلم رسيد فرمود: عجب از اراذل اهل شام كه قول عمرو را قبول مي كنند و او را تصديق مي كنند و حال آن كه كار سخن گفتن و دروغ بستن و كمي و رعش به آن جا رسيده كه بر رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم دروغ مي بندد. و هر كه دروغ بندد بر رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم، رسول او را هفتاد نوبت لعنت مي كند. [13] .

شيه شهيد ثاني رحمه الله در كتاب «درايه» خود بعد از آن كه خبر متواتر را بيان كرده و بسياري از اخبار را كه در آن دعواي تواتر كردند رد كرده مي فرمايد: بلي حديث «من كذب علي متعمدا فليتبوء مقعده من النار» ممكن است دعواي تواتر او را كردن. پس به تحقيق كه نقل كرده آن خبر را از پيغمبر 6 از صحابه جماعت بسياري. گفته شده كه راويان آن خبر از صحابه، چهل نفر بودند؛ و گفته شده كه شصت و دو صحابي بودند و پيوسته عدد راويان اين حديث در زيادتي بود. [14] .


و در «كافي» مروي است كه حضرت صادق عليه السلام فرمود: به درستي كه يك دروغ، هر آينه باطل مي كند روزه را. راوي گفت گفتم: و كدام از ما است كه صادر نمي شود از او يك دروغ؟ فرمود: مراد من نيست آن جا كه تو خيال مي كني. جز اين نيست كه آن يك دروغ بر خداي تعالي و بر رسول صلي الله عليه و آله و سلم و بر ائمه عليهم السلام است. [15] .

و در «تهذيب» شيخ طوسي مروي است از ابي بصير كه گفت شنيدم كه حضرت صادق عليه السلام مي فرمود: يك دروغ، وضو را مي شكند و روزه را بگشايد؟ گفت گفتم به جنابش: كه همه ما تباه شديم. [16] پس حضرت همان كلام سابق را به او فرمود.


و نيز در آن جا مروي است كه راوي گفت: پرسيدم از آن حضرت از حال مردي كه در ماه رمضان دروغ گفت فرمود: افطار كرده و بر او واجب است قضاي آن روز گفت پس گفتم: دروغش چه باشد؟ فرمود: دروغ بنده بر خداوند و رسولش. [17] .

و در «خصال» شيخ صدوق مروي است از امام جعفر صادق عليه السلام كه فرمود: پنج چيز است كه روزه روزه دار را گشايد: خوردن و آشاميدن و جماع و ارتماس در آب و دروغ بستن بر خداوند و بر رسولش و بر ائمه عليهم السلام. [18] .

و در «نوادر» احمد بن محمد بن عيسي مروي است از آن جناب كه فرمود: هر كه دروغ بندد بر خداوند و رسولش و او روزه دار باشد، پس روزه و وضويش شكسته يا ناقص شده اگر در گفتن آن متعمد باشد. [19] .

و بر آن مضمون اخبار عديده رسيده است. و در «تفسير عياشي» مروي است از حضرت صادق عليه السلام كه فرمود: هر كس گمان كرده كه خداي تعالي امر نموده به سوء و فحشاء پس به تحقيق كه دروغ بسته بر خداي تعالي و بعد از كلماتي چند فرمود: و هر كه دروغ بندد بر


خداوند تبارك و تعالي، خداي او را داخل كند در آتش. [20] .

و نيز در آن جا مروي است كه: شخصي از حضرت امام موسي كاظم عليه السلام پرسيد از قول خداوند عزوجل: و اذا فعلوا فاحشة قالوا وجدنا عليها آباءنا و الله امرنا بها قل ان الله لا يامر بالفحشاء اتقولون علي الله ما لا تعلمون [21] .

و چون كنند كاري كه به غايت زشت است گويند: يافتيم بر آن خصلت پدران خود را و خداي ما را به آن امر فرموده. بگوي: به درستي كه خداي امر نكند به خصلت بد. آيا مي گوييد بر خداي تعالي چيزي را كه نمي دانيد. پس حضرت فرموده به آن سائل: آيا ديدي احدي را كه گمان كند كه خداي تعالي امر كرده ما را به كردن زنا و خوردن شراب و چيزي از اين محرمات؟ پس گفتم: نه. فرمود: چيست اين فاحشه كه دعوي كنند كه خداي تعالي ما را امر نموده به كردن آن؟ گفت پس گفتم: خداوند داناتر است به آن و وليش. فرمود: اين سخن از پيشوايان جور است كه دعوي كردند كه خداي تعالي امر كرده خلايق را كه به ايشان پيروي و اقتدا كنند.


پس خداوند ما را خبر مي دهد كه ايشان بر خداوند دروغ بستند. و اين دروغ بستن را خداوند فاحشه ناميده. [22] .

و شيخ كشي در كتاب «رجال» خود روايت كرده از حضرت صادق عليه السلام كه فرمود: ما اهل بيتي مي باشيم راستگو، و خالي نيستيم از دروغگويي كه بر ما دروغ مي بندند و راست ما را به جهت سخنان دروغي كه بر ما بسته، در نزد مردم بي اعتبار مي كنند - آنگاه حضرت جماعتي از دروغگويان در هر طبقه را شمردند - مي بندد و يا آن كه در راي، عاجز و بي دست و پاست. خداوند كفايت كند زحمت هر دروغگويي بر ما را و گرمي آهن را به ايشان بچشاند. [23] .

و نيز روايت كرده از حضرت صادق عليه السلام از پدران بزرگوارش كه رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمود: هر كس دروغ بندد بر ما اهل بيت، خداوند او را محشور كند در روز قيامت به حالت كوري و در زمره يهودان. و اگر درك كند دجال را، ايمان آورد به او در قبر خود. [24] .


و شيخ صدوق در «اكمال الدين» و «علل الشرايع» و طبرسي در «احتياج» روايت كردند از محمد بن ابراهيم بن اسحاق طالقاني كه گفت: من با جماعتي نزد ابي القاسم حسين بن روح - قدس الله روحه - كه نائب سيم حضرت حجت عليه السلام است بوديم كه مردي بر خاست و از او سؤالي كرد و جوابي طولاني دادند. محمدبن ابراهيم گفت: فرداي آن روز برگشتم خدمت ابي القاسم و با خودم مي گفتم آيا مي بيني او را كه آنچه ديروز بيان كرد از پيش خودش بود! پس ابتدا بدون آن كه اظهار كنم فرمود: اي محمد بن ابراهيم لان اخرمن السماء فتحطفني الطير او تهوي بي الريح في مكان سحيق احب الي ان اقول في دين الله تعالي ذكره برايي و من عند نفسي هر آينه اگر بيفتم از آسمان، پس پرنده مرا بربايد، يا فرود آورد مرا باد در جائي دور، محبوبتر است نزد من از آن كه بگويم در دين خداي تعالي به راي خود و از جانب نفس خود، بلكه آنچه گفتم از اصل بود و شنيده شده بود از حجت صلوات الله و سلامه عليه [25] و نيز در كتاب «معاني الاخبار» روايت كرده از حضرت امام موسي كاظم عليه السلام كه فرمود رسول خدا صلي الله عليه و آله: بپرهيزيد از تكذيب نمودن خداي تعالي شما را. كسي عرض كرد چگونه است اين يا رسول الله؟ فرمود: يكي از شماها مي گويد خداوند فرمود. پس خداوند عزوجل مي فرمايد: دروغ گفتني، من آن را نگفتم. و يكي از شماها مي گويد: خداوند نفرمود، پس خداي تعالي مي فرمايد: دروغ گفتي، به


تحقيق كه آن را گفتم. [26] .

و شيخ كشي در «رجال» خود روايت كرده از حضرت امام رضا عليه السلام كه فرمود: و الله هيچكس نيست كه دروغ بندد بر ما، مگر آن كه بچشاند خداوند به او گرمي آهن را. [27] .

و در «كافي» مروي است كه حضرت صادق عليه السلام فرمود: كسي كه بگويد: «خداي مي داند» چيزي را كه خداوند نمي داند (يعني كاري كرده مثلا به خلاف واقع آن را نقل مي كند و خداوند را گواه مي گيرد كه حضرت مقدسش مي داند و حال آنكه چون بي اصل است، خداي نمي داند) فرمود: در اين حال عرش خداوند به لرزه مي آيد محض تعظيم جلال حق سبحانه [28] .

و اين مضمون را به سند ديگر نيز نقل كرده. و نيز در آن جا از آن جناب روايت كرده: كه چون بنده بگويد: خداوند داناست و حال آن كه دروغ گفته، خداوند عزوجل مي فرمايد: آيا پيدا نكردي احدي را كه بر او دروغ ببندي غير از من. [29] .


و اين خبر را مرحوم سيد نعمت الله جزايري در «انوار» چنين نقل نموده كه: خداوند به ملائكه مي فرمايد اي ملائكه من نظر كنيد به سوي بنده من احدي را نيافت عاجزتر از من كه اين دروغ خود را بر او حواله كند، تا اين كه آن را حواله كرده بر علم من. پس من خواهم كرد به او چنين و چنان از عذاب و خواري [30] .

و در كتب اصحاب ديده نشده، ندانستم از كجا نقل كرده. مخفي نماند كه فتوي دادن به غير حق، گاهي چنان باشد كه از حكم خداي تعالي حبر دهد به اين كه آن را حلال كرده، و اين را حرام. و آن را واجب، و آن را مستحب و هكذا. پس علاوه بر آيات و اخبار سابقه كه حال اين كاذب را در آنها بيان فرمودند، مضامين دسته ديگر از آيات و اخبار كه در آنها تهديد شده در فتوي دادن به غير علم و به غير حق و وعده عذابهاي گوناگون به اين طايفه داده اند، شامل اين مفتي كاذب و خاسر خائب خواهد بود. و آن آيات و اخبار به آنچه گذشت، منظم خواهد شد؛ چون براي اهل بصيرت و انصاف آنچه نقل شده كافي است، لهذا از نقل اين طايفه از آيات و اخبار كه موجب تطويل رساله و ملالت ناظرين بود، اعراض نموده به ذكر مطلب اهم و فوايد جديده نافعه كه بسط آن در جائي ديده نشده، پرداخته، و بالله توفيق.