از جـلوه هـاي بـارز حـضـور زنـان در حـماسه عاشورا، تعهّد و پايبندي آنان به حرمتها و احكام الله و مراعات مسائل حجاب و عفاف است. حضوري اين چنين، نشان مي دهد كه مشاركت زن در عرصه هـاي مـبـارزات و دفـاع از حـق، مـنـافاتي با فعّاليّتهاي بيرون از خانه ندارد، به شرط آنكه حريم عفاف و حدود الهي رعايت شود و متانت لازم مراعات گردد.

اهل بيت امام حسين (ع) در سفر كربلا، منادي اين متانت و عفاف بودند، هرچند سپاه كوفه به حريم آنـان بـي حـرمتي كردند و در دوران اسارت، آنان را در مضيقه وسايلِ پوشش ‍ قرار دادند، ولي هـمـيـن كـه آن آزادزنـان از مـعـتـرضـان سـرسـخـت بـه ايـن بـي حـرمـتـي بـودنـد دليـل ديـگـري بر اهميّت و قداست حفظ حجاب و عفاف، حتّي در بدترين شرايط اجتماعي و مضيقه هاي تحميلي است. به چند نمونه اشاره مي شود:

(ام كـلثـوم) دخـتـر اميرالمؤمنين (ع) كه زني بافصاحت و بليغ و سخنور بود و در مدّت اسارت پـيـوسته با سخنانش ستم حكّام را افشا مي كرد، وقتي كاروان اسرا را به كوفه وارد كردند، در جـمع انبوه حاضران به سخن پرداخت و آنان را به خاطر سستي و كوتاهي در ياري كردن امام حـسـيـن (ع) نـكـوهـش كـرد. در بـدو ورود بـه كوفه، مردم به تماشاي آنان گرد آمده بودند. ام كـلثـوم بـر سـر آنـان فـريـاد كـشـيـد: (يـا اَهـْلَ الْكُوفَه! اَما تَسْتَحْيُونَ مِنَ اللّهِ وَ رَسُولِه اَنْ تـَنـْظـُرُوا اِلي حـَرمِ النَّبـِيَ؟) [1] اي مـردم كـوفـه! آيـا از خـدا و رسول شرم نمي كنيد از اين كه به حرم و دودمان پيامبر نگاه مي كنيد؟

پـس از آنـكـه اوضـاع كـوفـه در پي سخنرانيهاي حضرت زينب و امّ كلثوم، بحراني شد و بيم خـطـر مـي رفـت، ابـن زيـاد دسـتـور داد آنـان را در يـكـي از خـانـه هـاي هـمسايه مسجد حبس ‍كنند و مأمـورانـي را هـم بـر آنـان گـمـاشـت. مـردم هـم كـه آشـفـتـه حـال و پـريـشـان جـمـع شـده بـودنـد و عـدّه اي مي گريستند، حضرت زينب (س) با صداي بلند فـريـاد زد: جـز كـنـيـز يـا امّ ولد، كـسـي بـر مـا وارد نـشـود، آنـان نـيـز هـمـچـون مـا اسـيـر شده اند [2] (و رنج اسارت را مي شناسند). اين كار، هم براي رعايت حريم عصمت و دوري چـشـم نـامـحرمان از ذريّه پيامبر و دختران امام حسين (ع) بود، هم جلب عواطف آنان كه با سختيهاي اسيران آشناتر بودند و نسبت به بازماندگان شهدا، خوشرفتاري مي كردند.

در سـخـنـرانـيـهـاي حـضـرت زيـنـب، ام كـلثـوم و فـاطـمـه بـنـت الحـسـيـن، عـمـدتـاً هـتـك حـرمـتِ اهل بيت (ع) مطرح شده و به نحوه رفتار والي و مأموران با حرم و حريم پيامبر(ص)، انتقاد شده است.

هنگام ورود اهل بيت (ع) به شام نيز، امّ كلثوم، شمر را طلبيد و از اوخواست كه آنان را از دروازه اي وارد كـنـنـد كـه اجـتـمـاع كـمـتـري باشد و سرهاي مطهّر شهدا را دورتر نگهدارند تا مردم به تـمـاشـاي آنـهـا پـرداخـتـه، كمتر به چهره اهل بيت پيامبر(ص) نگاه كنند. شمر، به لحاظ بي ديـنـي وخـبـاثـت ذاتـي دقـيـقـاً بـرعكس خواسته او عمل كرد و اسيران را از دروازه ساعات وارد دمشق كردند. [3] .

چـنـيـن نـكـتـه اي از زبـان حـضـرت سـكـيـنـه نـيـز نـقـل شـده اسـت. سـهـل بن سعد وقتي اسيران را شناخت كه از دودمان پيامبرند، جلو رفت و از يكي از آنان پرسيد: تـو كـيـسـتـي؟ گـفـت: سـكـيـنـه، دخـتـر امـام حـسـيـن (ع). پـرسـيـد: آيـا كـاري و حاجتي داري، من سـهـل، صـحـابـي جـدّت رسـول خـدايـم. سـكينه فرمود: به نيزه داري كه اين سر را مي برد، بـگـو جـلوتـر از مـا حـركـت كـنـد تـا مـردم بـه نـگـاه كـردن آن مـشـغـول شـونـد و بـه حـرم رسـول اللّه (ص) چـشـم نـدوزنـد. سـهـل بـسـرعـت رفـت و چـهـارصـد درهـم بـه نـيـزه دار داد، او هـم سـر مـطـهـّر را از زنـان دور بُرد. [4] .

نـمـونه بارزتر اعتراض به اين هتك حرمت و دفاع از حجاب، در سخنان حضرت زينب (س) بود. آن حضرت در خطابه پرشور و افشاگرانه اي كه در كاخ يزيد ايراد كرد، فرمود:

... اي يزيد! آيا پنداشتي همين كه ما را همچون اسيران به اين شهر و آن شهر كشاندي، براي ما خـواري اسـت و بـراي تـو كـرامت است؟... اي زاده آزادشدگانِ فتحِ مكّه! آيا اين از عدالت است كه هـمـسـران و كـنـيـزانِ خـودت را در پـشـت پـرده هـا قـرار داده اي، ولي دخـتـران رسول خدا(ص) را به عنوان اسير، روانه كرده اي، پرده هاي حرمت آنان را دريده، چهره هايشان را آشـكـار سـاخـتـه و زيـر سلطه دشمنان از شهري به شهري مي گرداني، آن گونه كه مردم شهرها و آباديها و قلعه ها و بيابانها به آنان مي نگرند و دور و نزديك، چهره آنان را تماشا مي كنند؟... [5] .

اينگونه انتقادها از هتك حرمت حكومت يزيد نسبت به حريم عفاف و حجاب، نوعي حمايت از ارزشهاي ديـنـي و شـؤون مـقـدّسـات و حـريـم حـرمـتـهـاي الهـي اسـت كـه از زبـان اسـراي اهل بيت شنيده مي شد.

زنـان پـاكـدامـن و شـجـاع ايـران اسـلامي، در تـبـعـيـّت از ايـن اسـوه ها، هم در صحنه مبارزات و راهـپـيـمـايي ها و تظاهرات ضدّ طاغوت حضور فعال داشتند، هم حضور سياسي و اجتماعي خود را هـمـراه با حفظ متانت و حجاب داشتند؛ درسي كه از عاشورا آموخته بودند و پيامي كه عاشورا به زنان جهان، براي هميشه و همه جا دارد.