در تاريخ زندگاني امام حسين عليه السلام، مجموعا نام 4 زن آمده است كه افتخار همسري آن


جناب را داشته اند.

1 - ليلي، مادر علي اكبر عليه السلام؛ پدرش ابومرة بن عروة بن مسعود ثقفي و مادرش ميمونه بنت ابوسفيان است. اين بانو، از زنان بافضيلت و علاقمند به اباعبدالله الحسين عليه السلام بود. كه البته از نظر تاريخي شرح حال او به طور مستند روشن نيست.

بر خلاف قول مشهور - مبني بر اينكه امام حسين عليه السلام تمام اهل بيت عليهم السلام خود و خانواده اش را در اين سفر به همراه داشته، پس ليلي نيز با آنان بوده است - در كتابهاي معتبر و مقتلها، نامي از ايشان در جريانات كربلا، كوفه و شام نيست. استاد مطهري رضي الله عنه نيز بر نبودن ليلي در واقعه ي كربلا، تصريح كرد و آن را صحيح مي دانند. [1] .

2 - شهربانو، مادر امام سجاد عليه السلام؛ كه دختر يزدگرد بن شهريار بن شيرويه بن خسرو پرويز است. در دوران عمر بن خطاب كه ايران فتح شد، شهربانو با خواهر ديگرش به اسارت سربازان اسلام درآمدند. وي از اين طريق خود را به مدينه رسانيد و مفتخر به همسري اباعبدالله الحسين عليه السلام گرديد. خواهرش نيز به افتخار زوجيت محمد بن حنفيه درآمد. [2] .

در حديثي از امام محمد باقر عليه السلام مي خوانيم كه چون شهربانو را به مدينه آوردند، دختران اين شهر از زيبايي وي به تعجب افتاده و غرق تماشاي جمال او بودند و نور وجاهت وي، فضاي مسجد را روشن مي كرد. خليفه از طمع دروني، آتش گرفت و دست به سوي او دراز كرد، ولي او برافروخت و چهره از او بركشيد و خسرو پرويز را نفرين كرد كه اگر او نامه ي پيامبر را پاره نمي كرد، دختر پادشاه ايران مورد طمع عمر بن خطاب واقع نمي شد. عمر از عكس العمل يك اسير به خشم آمد و خواست او را به قتل برساند. اميرالمؤمنين عليه السلام جلو آمد و به عمر گفت: او جدش را نفرين مي كند. [3] سپس به زبان ايراني با شهربانو به گفتگو پرداخت. خيلفه مصمم شد اسيران را بفروشد و آنان را برده ي


عربها كند، ولي باز اميرالمؤمنين عليه السلام تصميم او را نقض كرد و گفت: عمر! مگر فراموش كرده اي كه پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم را كه كريم قوم را احترام كنيد، هر چند مخالف شما باشند؟ اينان ملت بزرگوار و دانشمندي هستند و با رغبت و اشتياق خود به سوي اسلام آمده اند. صلاح نيست آنان را مثل بردگان بفروشيد. من حق خود و همه ي بني هاشم را به آنان بذل مي كنم.

شهربانو را جهت رد يا گزينش شوهر آزاد گذاشتند. او ضمن نگاههاي عاقلانه ي خود، دست خود را بر دوش حسين عليه السلام گذاشت و به افتخار همسري او درآمد. [4] علي عليه السلام در اين هنگام خطاب به فرزند خويش فرمود: اي اباعبدالله! اين خانم براي تو فرزندي به دنيا آورد كه بهترين انسان روي زمين باشد. تا اينكه امام سجاد عليه السلام از او متولد شد [5] .

3 - رباب، مادر سكينه و علي اصغر عليهماالسلام؛ كه دختر امرءالقيس بن عدي بن اوس بن جابر بن كعب بن عليم كعبي است. پدر او در دوران خلافت عمر از شام به مدينه آمد و از آيين مسيحيت به دين اسلام گرويد و از سوي خليفه ي وقت، به امارت قبيله قضاعه منصوب گشت. او هنگام بازگشت به وطن خود با اميرالمؤمنين عليه السلام و حسن و حسين عليهماالسلام ملاقات كرد و از شخصيت آنها آگاه شد.

سخنان شيرين و دلنشين حضرت علي عليه السلام و جمال دلرباي او و فرزندان و شخصيت بي نظير اين خاندان، امرءالقيس را بر آن داشت كه سه دختر خود محياة، سلمي و رباب را به ترتيب به عقد حضرت علي عليه السلام و امام حسن عليه السلام و امام حسين عليه السلام درآورد و به اين پيوند ناگسستني افتخار كند.

صفا و محبت متقابل رباب و امام حسين عليه السلام فوق العادة زياد بود و هيچ يك فراق ديگري را تحمل نمي كردند.

در واقعه ي كربلا، تنها زني كه از همسران امام حسين عليه السلام با او همراه بود، همين رباب بود، زيرا شهربانو در ولادت حضرت سجاد عليه السلام، بدرود حيات گفت و ليلي نيز ظاهرا در


اين تاريخ فوت كرده بود و از حضور ديگر بانوان، در منابع تاريخ اثري ديده نشده است. اما رباب گام به گام، سيدالشهداء عليه السلام را ياري مي كرد و روز عاشورا چون امام حسين شهيد شد، چنان خود را باخت كه نزديك بود جان دهد.

رباب تنها يك سال بعد از شهادت امام حسين عليه السلام زنده ماند.

4 - عاتكه، معروف به ام اسحاق مادر فاطمه بنت الحسين عليه السلام؛ پدر او طلحة بن عبيدالله بن عثمان بن عمرو بن كعب بن سعيد بن مرة بن كعب ابومحمد القرشي التيمي، از شخصيت هاي معروف اسلام است كه در مكه آئين اسلام را پذيرفت و به مدينه هجرت كرد و در اكثر جنگها، پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم را ياري مي كرد. در هنگام مرگ عمر، او از جمله نامزدهاي شوراي شش نفره بود، ولي پس از عثمان عليرغم بيعت با اميرالمؤمنين عليه السلام، به مخالفت برخاست و جنگ جمل را به دستياري زبير و عايشه پيش آورد و خود نيز قرباني آن شد. [6] .

دختر طلحه، ام اسحاق همسر امام حسن عليه السلام بود و بسيار آئين همسرداري و شوهرداري را مراعات مي كرد و در شهادت آن حضرت، بي تابي نمود. امام حسن عليه السلام به برادرش حسين عليه السلام، از وفاي او سخن گفت و سفارش كرد بعد از عده، با وي ازدواج كند. امام حسين عليه السلام نيز چنين كرد و از او فاطمه عليهاالسلام متولد گشت كه به همسري حسن مثني درآمد.

5 - زني از قضاعة؛ پيرامون زنان و فرزندان امام حسين عليه السلام، از زني نام برده اند كه از قبليه ي قضاعه، مادر جعفر بن الحسين است و از احوال او مطالب مستند و قابل اعتمادي در دست نيست. [7] .