امام حسين(ع) در روز تاسوعا به برنامه ريزي جهت مقابله مي پردازد و بهترين طرح عملياتي را طراحي و نيروهاي خود را بر اساس آن سازماندهي و آرايش نظامي مي دهد. از آنجايي كه سپاه امام حسين(ع) قبل از دشمن به منطقه عملياتي كربلا وارد شده بود، با بررسي هاي دقيق امام حسين(ع) و بهره برداري از عوارض طبيعي، در ضلع شرقي فرات مستقر مي گردد و سپاه دشمن نيز در ضلع غربي آن قرار مي گيرد.

در غروب تاسوعا سپاه امام حسين(ع) پس از جلسه توجيهي با يارانش دستور مي دهد خيمه ها را ـ كه بنا به قولي تعداد آنها 60 چادر بود ـ كه از هم دور بودند، به شكل هلالي نزديك يكديگر قرار دهند و آنچنان نزديك آوردند كه طناب خيمه ها در داخل يكديگر فرو رفت؛ به گونه اي كه عبور يك نفر از بين دو خيمه ممكن نبود و ضمنا مقابل هر دو خيمه، سه تن تيرانداز قرار داد تا در صورت حمله ناگهاني دشمن، بتوانند آن را دفع كنند. از سوي ديگر امام حسين(ع) دستور داد پشت سر خيمه ها كانالي را حفر كنند؛ به طوري كه سواركاران دشمن نتوانند از روي آن عبور كنند و همچنين مقدار زيادي خار و ني را جمع آوري و داخل كانال ريختند تا در صبح عاشورا آن را آتش بزنند و از اين طريق امكان حمله دشمن را از پشت سر كاملاً گرفته باشند. در سمت راست آنان نيز باتلاق و نيزار وجود داشت. بدين ترتيب تنها از روبرو و سمت چپ با دشمن مواجه بودند. در واقع امام حسين(ع) با استفاده از عوارض طبيعي و مصنوعي توانست راه نفوذ دشمن را از سه طرف مسدود نمايد و تنها يك راه باريكي براي ورود و خروج به خيمه ها قرار داده بود و آن مسير را نيز بوسيله مردان جنگاور و شجاع مورد حفاظت قرار داده بود، بطوريكه دشمن پيش بيني مي كرد كه با توجه به حجم نيروي رزمي خويش به ميزان حدودا 30000 نفر و نيروهاي رزمي امام حسين(ع) 72 نفر، عمليات را حداكثر ظرف يك ساعت به نفع خود به پايان رساند؛ لكن امام حسين(ع) به وسيله نيروي انساني اندك و تدابير نظامي و رهبري نافذ خود توانست از صبح روز عاشورا تا عصر آن روز، در مقابل سپاه سي هزار نفره دشمن مقاومت كند و تلفات سنگين، يعني بيش از 1000 نفر از دشمن بگيرد. همچنانكه در سطور قبل اشاره گرديد وقتي دشمن از يك نقطه حمله كرد، حجم زياد نيروي جنگنده تأثير چنداني نداشت؛ مانند اينكه چند نفر معدود در تنگناي كوهي راه را بر سپاهي عظيم ببندند و يا بر آنان كمين بزنند، مي توان مدتها آن سپاه را متوقف يا زمين گير نمود.

همچنين در شب عاشورا، امام حسين(ع)، علي اكبر فرزند خود را به همراه سي سوار و بيست پياده روانه فرات كرد، تا آب آوردند، آنگاه به اصحاب فرمود برخيزيد و آب بنوشيد كه آخرين توشه شماست و وضو بسازيد، غسل كنيد و جامه خود را بشوييد تا كفن شما باشد.

صبح روز عاشورا امام(ع) پس از نماز و ايراد خطبه براي اصحابش، صفوف اصحاب را براي رزم آماده ساخت. ستون راست سپاه را به تعداد 20 نفر تحت فرماندهي زهير بن قيس، ستون چپ را به تعداد 20 نفر تحت فرماندهي حبيب بن مظاهر و مابقي را، در قلب سپاه تحت فرماندهي حضرت ابوالفضل العباس سازماندهي نمود.

سرانجام عمليات عاشوراي حسيني در سال 61 هجري قمري، دهم ماه محرم، روز جمعه ساعت 8 صبح شروع و به مدت 8 ساعت طول كشيد؛ چنانچه جنگ به صورت تن به تن ادامه پيدا مي كرد، به نظر مي رسيد كه حداقل چند روز طول مي كشيد؛ لكن دشمن بر اثر تلفات سنگين از جنگ تن به تن به هراس افتاد و بوسيله جنگ هجومي، خود را از درگيري نظامي رهانيد. ولي پس از جنگ نظامي، خود را در يك جنگ تمام عيار فرهنگي يافت و از آنجايي كه اين مرحله از جنگ را پيش بيني نكرده بود و برنامه اي بر آن نداشت، دستاورد نظامي خود را از دست داد و پيروزي نهايي از آن منطق امام حسين(ع) و پيروان او گرديد.

بنابراين در مي يابيم كه امام حسين(ع) از ابتدا با يك برنامه ريزي دقيق، نهضت را شروع و حتي در آخرين ساعت هاي حيات خويش از مؤثرترين تدابير مديريتي و رهبري استفاده نمود. به عبارت ديگر مقابله امام(ع) با دشمن حالت انفعالي نداشت، بلكه هوشمندانه و كاملاً مسلط بر اوضاع بود. [1] .