بازگشت

نبردهاي پيش از ظهر


در اولين مرحله نبرد پس از تيراندازي عمرسعد و يارانش، يسار غلام ابن زياد با عبدالله بن عمير درگير شد كه در اين پيكار يسار كشته شد. سالم غلام ديگر ابن زياد كه به كمك يسار شتافته بود، گرچه ضربتي به دست چپ عبدالله زد اما به دست وي كشته شد؛ [1] لذا عمرو بن حجاج با لشكريانش (سواره نظام) به ميمنه اردوي امام حسين (ع) حمله كرد كه آنان سر زانو نشسته و نيزه به سوي آنها دراز كردند، در نتيجه سواره نظام مهاجم عقب نشسته و به تيراندازي پرداختند و تعدادي از ياران امام حسين (ع) را به شهادت رساندند. [2] .

در مرحله دوم پس از اينكه عبدالله بن حوزه به فحاشي و ناسزاگويي امام حسين

(ع) پرداخت و توسط ايشان نفرين شد؛ در حالي كه با اسب چموشش مي خواست به امام حمله كند در نهري افتاد و مسلم بن عوسجه او را كشت، جنگ عمومي رخ داد و از طرفين تعدادي كشته شدند. [3] .

در مرحله سوم نبردهاي انفرادي دوباره شروع شد و به نوشته ي طبري برير بن حضير از اردوي عمرسعد و يزيد بن معقل از ياران امام حسين (ع) پس از مباهله هر كدام ضربتي به هم زدند. ضربه سبك يزيد بن معقل برطرف مقابل كارا نبود اما ضربت برير كلاه خود دشمن را شكافت و به مغز رسيد و او را از پاي در آورد كه از اسب افتاد. سپس رضي بن منقذ عبدي به برير حمله كرد كه خود كشته شد. در اين حالت كعب بن جابر بن عمرو به برير حمله كرد و نيزه اي بر پشت وي زد اما برير بر او جست و چهره اش را گاز گرفت و يك طرف بيني اش را كند اما كعب بن جابر به برير ضربتي زد و او را انداخت و با ضربات ديگري او را كشت. [4] دومين نبرد انفرادي اين مرحله با حمله حر بن يزيد به لشكر عمرسعد شروع شد. وي مردي از بني حارث را كه جلو وي آمده بود كشت. طبري به نقل از ابوزهير عبسي نام اين فرد را از زيد بن سفيان نوشته است كه قبلا «آرزوي جنگ با حر را كرده بود. سومين نبرد انفرادي اين مرحله بين نافع بن هلال از ياران امام حسين (ع) با مزاحم بن حريث بود كه دومي به راحتي كشته شد. [5] .

در چهارمين مرحله پس از اينكه عمر بن سعد از نبردهاي انفرادي نتيجه نامطلوبي گرفت به پيشنهاد عمرو بن حجاج به نبرد جمعي پرداخت لذا عمرو بن حجاج در رأس جناح راست نيروهاي عمرسعد از جانب فرات به ياران امام حسين (ع) حمله كرد و نبرد، ساعتي ادامه يافت و پس از اينكه گرد و غبار آن فرونشست، مسلم بن عوسجه را بر زمين افتاده يافتند. سپس شمر بن ذي الجوشن با جناح چپ نيروهاي عمر بن سعد به جناح چپ اردوي امام حسين (ع) حمله كرد و پس از نبرد سختي تلفات زيادي بر نيروهاي مهاجم وارد آمد و از ياران امام حسين (ع) تنها يك نفر به شهادت رسيد. [6] زبيدي در توصيف نبرد خوب ياران امام حسين (ع) مي گويد «سخت جنگيدند سوارانشان حمله آغاز كردند، همگي سي و دو سوار بودند و از هر طرف كه به سپاه كوفه حمله مي بردند آن را عقب مي زدند و چون عزرة بن قيس كه سالار سواران اهل كوفه بود، ديد كه سواران وي از هر سو عقب مي روند، عبدالرحمن بن حصين را پيش عمر بن سعد فرستاد و گفت: «مگر نمي بيني سواران من در اول روز از اين گروه اندك چه مي كشند، پيادگان و تيراندازان را به مقابله آنها فرست». [7] .

پنجمين مرحله نبرد چنين انجام يافت كه «عمر بن سعد، حصين بن نمير را پيش خواند و سواراني را كه اسبانشان زره داشت [را] با پانصد تيرانداز با وي فرستاد كه بيامدند و چون نزديك امام حسين (ع) و يارانش رسيدند، تيربارانشان كردند و چيزي نگذشت كه اسبانشان را پي كردند و همگي پياده ماندند». در اين مرحله از جنگ بود كه اسب حر كشته شد و خود وي تير خورد و سپس مثل تمام ياران امام حسين (ع) پياده جنگيد. در اين تهاجم دو نفر از ياران امام حسين (ع) يعني ايوب بن مسرح و يك سوار كوفي شهيد شدند و تعدادي نيز مجروح شدند. [8] .

در ششمين مرحله، نبرد انفرادي انجام گرفت و حصين بن نمير با حبيب بن مظاهر رويارو شد. حبيب با ضربت شمشير بر صورت اسب وي زد و اسب روي پا بلند شد و سوار را بينداخت. ياران حصين او را بردند. حبيب بعد از رجزخواني به جنگ خود ادامه داد و جنگ سختي كرد و در نهايت مورد حمله يكي از افراد دشمن قرار گرفت و ضربتي بر سرش وارد شد، دو نفر ديگر پياپي بر وي ضربت زدند و او را به شهادت رساندند. [9] .

در هفتمين مرحله شمر با يارانش پيش آمد و زهير بن قين با ده نفر از يارانش كه گويا حر نيز در بين آنان بود با دشمن به شدت درگير شدند و ضمن وارد كردن تلفات بر دشمن و زياد كردن تعداد كشته هاي آنها به راندنشان از كنار خيمه ها موفق شدند. در اين نبرد تعدادي از ياران زهير بن قين به شهادت رسيد از جمله حر. [10] .


پاورقي

[1] شيخ مفيد، همان، ص 104.

[2] طبري؛ همان، ص 3030.

[3] شيخ مفيد، همان، ص 105 - طبري، همان، ص 3032. طبري از مسروق بن وائل آورده است که هنگام جهيدن اسبش افتاد و پاي و ساق و ران وي جدا، و خود کشته شد.

[4] طبري، همان، ص 3034.

[5] شيخ مفيد؛ همان، ص 105 - طبري؛ همان، ص 3035.

[6] شيخ مفيد، همان، ص 106 - طبري، همان، ص 3037 - 8.

[7] طبري، همان، ص 3038.

[8] شيخ مفيد؛ همان، ص 107 - طبري، همان، ص 3039 - در ترجمه تاريخ طبري اسم حصين بن غير «حصين بن تميم» ذکر شده که احتمالا اشتباه از مترجم آن است.

[9] طبري، همان، ص 3042.

[10] شيخ مفيد؛ همان، ص 108 - طبري، همان، ص 3045. در ارشاد از حضور حر دراين مرحله نبرد حرفي به ميان نيامده ولي در تاريخ طبري از آن ياد شده است.