در اين مقاله برآنيم تا ابتدا تحول و تطور تاريخنگاري را در شام از صدر اسلام تا پايان سده ي هشتم هجري تشريح نموده، و سپس به بررسي ديدگاه هاي چند تن از مورخان بنام و مشهور شام به عنوان نمايندگان مكاتب سياسي و مذهبي عصر خود در مورد قيام امام حسين (ع) و ريشه يابي تحريفات تاريخي اين نهضت در منابع آنان بپردازيم. دوراني كه براي اين تحول و تطور در نظر گرفته ايم بدين گونه ترسيم مي گردد:

1- سده ي اول تا سده ي چهارم هجري (از دوران تسلط امويان تا پايان سلطه عباسيان).

در اين دوران كه آغاز و طليعه ي مكتب تاريخنگاري شام است، گرايشهاي شديد سياسي به نظام حاكم يعني امويان و تا حدودي عباسيان در ترسيم جريان تاريخنگاري اين عصر دخيل بوده است. هر چند بسياري از منابع تاريخي اين دوران از بين رفته اند ليكن عمدتا دستمايه ي كار مورخان سده هاي بعدي قرار گرفته اند. در اين دوران به تاريخنگاري محلي توجه بيشتري شده است.

2- سده ي چهارم تا سده ي ششم هجري (از پايان سلطه ي عباسيان تا پايان تسلط حمدانيان و فاطميان شيعي).

در اين دوران به علت تسلط حمدانيان و فاطميان شيعي، كه زمينه ي آن پس از پايان دادن تسلط عباسيان به وسيله ي اخشيديان و طولونيان به وجود آمده بود، شيعه آزادي عمل بيشتري يافته، جريان تاريخنگاري شيعي رشد چشمگيري مي يابد.

3- سده ي ششم تا پايان سده ي هشتم (دوران تسلط ايوبيان و ممالك)

در اين عصر به خاطر تسلط سلاطين ايوبي و تنازعات و رقابتهاي آنان با فاطميان شيعي و نيز به سبب ظهور يك جريان فكري مستقل از مذاهب اربعه ي اهل سنت يعني عقايد «ابن تيميه» بنيانگذار فكري مكتب وهابيت و احياي عقيده ديني توسط شاگردان او از جمله ابن كثير، ابن قيم جوزي، جريان تاريخنگاري اسلامي بطور كلي مواضعي خصمانه و ستيزه جويانه نسبت به شيعه نشان داده و حملات مورخان به تشيع تشديد شده است. در اين دوران توجه مورخان بيشتر به تراجم نويسي و تاريخ عمومي اسلامي معطوف گشته است.

در اين مختصر به بررسي قيام امام حسين (ع) و تحريفات وارده در آثار پنج تن از مورخان مشهور شام، كه هر يك نماينده ي يك ديدگاه فكري، مذهبي و سياسي عصر خويش هستند، خواهيم پرداخت كه عبارتند از:

1- ابي عبدالله حسين بن حمدان خصيبي (م 334 ه.ق) به عنوان يكي از غاليان شيعه در عصر حمدانيان و بررسي تحريفات قيام امام حسين (ع) در كتاب «الهداية الكبري».

2- ابن عساكر دمشقي (م 571 ه.ق) نماينده مورخان شافعي مذهب و بيطرف اهل سنت و بررسي قيام امام حسين (ع) در «تاريخ مدينه دمشق».

3- شمس الدين الذهبي (م 747 ه.ق) به عنوان شاخص مكتب اهل سنت و بزرگترين تراجم نويس شام در سده ي هشتم و بررسي قيام امام حسين (ع) و تحريفات آن در «تاريخ الاسلام».

4- ابن كثير دمشقي (م 772 ه.ق) به عنوان مظهر تاريخنگاري وابسته اموي و تداوم بخش جريان فكري مذهبي ابن تيميه و بررسي تحريفات قيام امام حسين (ع) در «البداية و النهايه».