سومين عامل زمينه ساز عاشورا «افول غيرت ديني» بود.

«غيرت» يعني دفاع از محبوب در برابر متجاوز.

طريحي غيرت را چنين معنا مي كند:

«والغيرة نفرة طبيعية تكون عن بخل مشاركة الغير في أمر محبوب له؛ [1] .

غيرت، نفرت طبيعي است كه انسان از شركت ديگري در امر محبوبش دارد».

جلوه ي شناخته شده غيرت، غيرت ناموسي كه نشانه ي انسانيت انسان است و پيش از آن كه ارزش الهي باشد يك ارزش انساني است. يعني آن كه اين خصيصه حتي در كافر نيز ارزشمند است و خداوند انسان هاي غيرتمند را دوست دارد و آنان كه از اين خصلت والا محرومند


به كلي از ساحت قدس حضرتش مطرودند. [2] .

جلوه ي ديگر اين غيرت، غيرت ديني است. غيرت ديني، يعني دين را به عنوان محبوب ترين ديدن و مدافع حريم آن بودن.

غيرت ديني، يعني اجازه ي تجاوز به حريم دين به هيچ كس ندادن، داشتن خشم مقدس در برابر متجاوزان به حريم دين، تلاش گسترده در راه نشر دين، امر به معروف و نهي از منكر و تولي و تبري، داشتن روحيه ي دفاع از دين و آماده ي فداكردن همه ي هستي در راه آن.

امام علي عليه السلام فرمود:

«فاذا حضرت بلية فاجعلوا أموالكم دون أنفسكم، و اذا نزلت نازلة فاجعلوا أنفسكم دون دينكم. فاعلموا أن الهالك من هلك دينه و الحريب من حرب دينه؛ [3] .

آنگاه كه حادثه اي پيش آمد اموالتان را سپر جانتان قرار دهيد و در حفظ جانتان بكوشيد، اما اگر حادثه اي پيش آمد كه دينتان در معرض خطر قرار گرفت جانتان را فداي دينتان سازيد كه آن كس كه دينش از بين برود نابود است و غارت زده آن كس است كه دينش به غارت برود».