سرنوشت جباران
گاه سخن از عبرت آموزي از اقوام سركش است:
«فاعتبروا بما أصاب الأمم المستكبرين من قبلكم من بأس الله و صولاته و وقائعه و مثلاته و اتعظوا بمثاوي خدودهم و مصارع جنوبهم و استعيذوا بالله من لواقح الكبر كما تستعيذونه من طوارق الدهر؛
از آن چه به ملت هاي مستكبر پيشين از عذاب و كيفرها و عقوبت ها رسيده عبرت گيريد و نيز عبرت گيريد از تيره خاكي كه رخساره هاشان بر آن نهاده است و زمين هايي كه پهلوهايشان بر آن افتاده است و به خدا پناه بريد از كبري كه در سينه ها داريد چنان كه بدو پناه مي بريد از بلاهاي روزگار كه پيش آيد».
گاهي علي عليه السلام شخصا نام برخي از اقوام سركش را برده و به عبرت آموزي از سرنوشت آنها دعوت كرده است:
«و ان لكم في القرون السالفة لعبرة. أين العمالقة و أبناء العمالقة؟ أين الفراعنة و أبناء الفراعنة؟ أين أصحاب مدائن الرس الذين قتلوا النبيين و أطفؤوا سنن المرسلين و أحيوا سنن الجبارين، أين الذين ساروا بالجيوش و هزموا بالألوف و عسكروا العساكر و مدنوا المدائن؛ [1] .
همانا در روزگاران گذشته براي شما پند است. كجايند عملاقيان [2] و فرزندان آن ها؟ كجايند فرعون ها و فرزندانشان؟ كجايند مردمي كه در شهرهاي رس [3] بودند؟ همان ها كه پيامبران را كشتند و چراغ پر فروع سنن آن ها را خاموش و راه و رسم ستمگران و جباران را زنده ساختند؟ كجايند آن ها كه با لشكرهاي گران به راه افتادند و هزاران نفر را هزيمت دادند، سپاهيان فراوان گرد آوردند و شهرها بنا نهادند».
پاورقي
[1] نهجالبلاغه، خطبهي 182.
[2] «عمالقه» يا «عماليق» نامشان در «عهد عتيق» مکرر آمده است؛ در سفر تکوين است که عماليق از کنيز اليفاز که تمناع نام داشت زاده شد. اين قوم با يهوديان دشمني داشتند، جدعون آنها را شکست داد و داود نيز، و سرانجام نابود شدند. در تاريخهاي اسلامي «عماليق» از نسل «سام بن نوح» و يا حام بن نوحاند. سرزمين آنان ميان کنعان و مصر در دشت سينا، بوده است. و برخي گفتهاند عمالقه طسم جديس و ثمودند. نهجالبلاغه، ترجمه دکتر شهيدي، ص 494 و ص 495.
[3] «اصحاب الرس» که نام آنان در سورههاي «فرقان» و «ق» آمده است؛ قومي است بعد از ثمود که در کنار چاهي به نام رس ميزيستند، پيامبر خود را هلاک کردند و گفتهاند امت شعيب بودند و بعضي رس را رود ارس گرفتهاند. همان، ص 495.