بازگشت

احياي ارزشهاي ديني- اسلامي


از ديگر علل و انگيزه هاي حماسه خونين كربلا كه در سيره حسيني موج مي زند، احياي سنتهاي ديني است كه در عصر امويان، به ويژه يزيدبن معاويه به تاراج رفته بود. يزيد فردي فاسق، شارب الخمر، قاتل انسانها و معلن به فسق بود و شخصيتي چون سيدالشهدا(ع) كه پرورده دامن هاي پاك و پرورش يافته بيت رسالت و توحيد بود، نمي توانست با او سازش كند: «و مثلي لا يبايع مثله».

هدف قيام و دعوت امام حسين(ع) بازگشت به اسلام زمان اميرمؤمنان(ع) و احياي سيره و روش حكومت پيامبر اكرم(ص) بود:

«و انا ادعوكم الي كتاب الله و سنّة نبيّه(ص) فان السنّة قد اميتت و ان البدعة قد احييت».

عدالت طلبي و آزادي خواهي آن حضرت نيز كه در بخش پيش با عنوان احياي ارزشهاي انساني ـ اخلاقي از آن ياد شد، در پرتو احياي ارزشهاي ديني و اسلامي متجلّي مي شود، در واقع ارزشهاي انساني و اخلاقي، در دامن آموزه هاي ديني و معارف كتاب و احكام سنت است كه به شكل صحيح و مطلوب در مسير سعادت انساني رشد مي كنند و بارور مي شوند. اين كتاب و سنت است كه محدوده و مصداق هاي قسط و عدل و آزادي و حريت را تعيين مي كنند و عدالت و حريت واقعي را آموزش مي دهند. لذا در سخنان حضرت اباعبدالله(ع)، ارزشهاي انساني در كنار آموزه هاي دين مطرح مي شود. در نامه اي به برادر خود محمد حنفيه تأكيد دارد:

«من از روي تكبّر و خودخواهي و براي افساد و ستم خروج نكردم؛ قيام من براي امر به معروف و نهي از منكر است، من به عنوان يك مصلح در امت جدّم قيام كردم، قصدم آن است كه سيره رسول خدا(ص) و علي مرتضي(ع) را احياء كنم.»

امام(ع) بر اين باور بود:

«در شرايطي كه به حق عمل نمي شود و كسي از باطل رويگردان نيست، مؤمن بايد لقاء پروردگارش را بر چنين زندگي اي ترجيح دهد.»

و در روز عاشورا عملاً اين بايد و ضرورت را به همگان نشان داد. از اين رو، در زيارت مخصوص اربعين، گفته مي شود:

«فأَعْذَرَ في الدعاء و مَنَحَ النصح و بذل مهجته فيك ليستنقذ عبادك من الجهالة و حيرة الضلالة؛ پروردگارا گواهي مي دهم؛ (اباعبدالله(ع)) در دعوت خويش جايي براي عذر و بهانه باقي نگذاشت. و از خيرخواهي دريغ نكرد. جان خود را در راه تو هديه كرد تا آنكه بندگانت از ناداني و سرگرداني گمراهي رهايي يابند.»

فرهنگ عاشورا و زنده نگاه داشتن مكتب خونين حسين(ع) براي احياي همين اهداف است. در زيارت و سوگواري، در مرثيه و روضه، عاشقان سيدالشهداء(ع) بايد با اين آرمانهاي بلند آشنا بشوند و هر ساله تجديد بيعت كنند. سرّ آنكه اين اهداف در زيارتنامه هاي آن حضرت كه از زبان اولياي معصوم الهي(ع) نقل گرديده است، تكرار مي شود، يادآوري و تأكيد پيروان بر اين خط سير و اين شاخصها است. در زيارتنامه اي كه جابر جعفي، از امام صادق(ع) روايت مي كند، چنين نقل شده است:

«اشهد انك قد اقمت الصلوة و آتيت الزكوة و امرت بالمعروف و نهيت عن المنكر و جاهدت الملحدين و عبدت الله حتّي اتيك اليقين.»

جملاتي با مضامين بالا كه همگي تأكيد بر جنبه هاي احياي احكام و فرايض اسلامي در سايه قيام حسين(ع) دارند، در بسياري از زيارتنامه هاي مستند و معتبر، وجود دارد و نشانگر اهميت توجّه به اين ابعاد در قيام كربلا است. حال اگر قرائت كننده زيارت، تنها الفاظ را زمزمه كند ولي از اين مفاهيم عاري باشد، همچون كالبد بي روحي مي شود كه نمي توان از او حركت و تلاشي را انتظار داشت، هر رفتار و كاري كه به نام سيدالشهداء(ع) زينت مي يابد و در مسير گرامي داشت عزيزان خونين كربلاست، بايد، در كنار گريه و مرثيه و روضه، اين اهداف حسين(ع) را آموزش دهد، مردم به خصوص جوانان را با آموزه هاي كتاب و سنت آشنا كند. مجالس مذهبي سوگواري بايد دانشگاهي باشد كه پيام وحي را به شكلي بليغ و رسا در اختيار عموم قرار دهد. چگونه مي توان جامعه اي را كه بيگانه با مفاهيم ديني است، و فرايض دين همچون نماز، زكات، جهاد، امر به معروف و نهي از منكر، حجاب، حيا و پاكدامني، انفاق و دستگيري از فقراء در آن كم رنگ است، جامعه اي پيرو امام حسين(ع) ناميد؟ در حالي كه حسين بن علي(ع) براي اقامه اين فرائض و عينيت اجتماعي آنها، جان خود را تقديم كرد و با اهداء خون خود و عزيزانش و اسارت اهل بيتش و گرفتار شدن به اعظم مصيبات، نشان داد كه آنچه از جان شخصيتي معصوم و ولي الله، مهمتر است، اساس اسلام و اركان آن است. محافل سوگ و انس شيعيان نيز در مسير اين اهداف بايد قرار گيرد تا تمامي عزاداران بر اين نكته واقف شوند كه عزاداري و گريه و اشك جنبه مقدّميت دارد و سر پُلي است براي تحقق عملي اسلام در اركان نظام اجتماعي و فرهنگي و سياسي و در نظام شخصي و خانوادگي تمامي مردم، اين فلسفه اساسي نهضت عاشورا است. جامعه تبعيض آلود، جامعه فاسد، جامعه اي كه در آن مردم به دو گروه فقير و غني تقسيم مي شوند و حق فقيران به آنان داده نمي شود، آيا مي تواند خود را حسيني بنامد؟ در حالي كه شعيب بن عبدالرحمان گويد:

«روز عاشورا بر پشت حسين بن علي(ع) اثري مشاهده شد، از زين العابدين(ع) پرسيدند: «اين نشانه چيست؟»، امام(ع) فرمود: «هذا ماكان ينتقل الجراب علي ظهره الي منازل الأرامل و اليتامي و المساكين؛ اين اثر انبان هايي است كه بر پشت حمل مي كرد و به خانه هاي زنان بي شوهر و يتيمان و مسكينان مي رسانيد.»