بازگشت

از سخنان آن حضرت درباره ي توحيد و يگانه پرستي


اي مردم، از گمراهان بپرهيزيد؛ زيرا آنان كساني هستند كه خداوند را به خود تشبيه مي كنند. گفته ي آنان مانند كفار اهل كتاب است.

او خدايي است كه شبيه و مانندي ندارد و اوست شنوا و بينا. او همه ي چشم ها را مي بيند و هيچ چشمي او را نمي بيند و هموست لطيف و آگاه. يكتايي و جبروت و عظمت، ويژه ي اوست، مشيت، اراده، قدرت و علمش در همه ي امور جاري است. در امورش هيچ منازعي ندارد. كفوي با او برابري نمي كند و ضدي در مقابلش نيست و همنام و شبيهي ندارد.

امور خلقت، او را متحير نمي كند و پيش آمدها و حوادث، راهي به او ندارد. گويندگان فصيح نمي توانند از بزرگي و قدرت او سخن بگويند. مقام جبروتش بر قلوب بشر خطور نمي كند، زيرا در ميان موجودات، مانندي ندارد.

و دانشمندان با عقول خود و متفكران با انديشه هاي خويش نمي توانند او را درك نمايند؛ مگر به همين اندازه كه با ايمان به غيب، او را تصديق نمايند؛ چرا كه نمي توان او را با صفات آفريده ها وصف كرد. اوست پروردگار يكتا و بي نياز.

آنچه كه در اوهام و افكار آيد، غير اوست. آنچه انديشه ي ما بدان برسد، خدا نيست و آنچه در فضا يا جاي ديگر باشد معبود ما نخواهد بود.

او در همه ي موجودات است، ولي نه آن گونه كه اشياي جهان، او را فراگيرد. و از موجودات جداست، اما نه آن گونه كه از آنها غايب باشد. كسي را ياراي ضديت با او نيست. و كسي نمي تواند همانند او شود. قدمتش از نوع قديم بودن جهان نيست، و به جانب خاصي قصد و نظر ندارد. او همان طور كه از ديدگان مخفي است، از خرد خردمندان نيز پنهان است، و پنهان بودنش از ديده ي آسمانيان همانند پنهاني او از اهل زمين است. نزديكي او به بندگان، كرامت و بزرگواري او و دوري او، بي توجهي اوست.

مكان او را فرا نمي گيرد و زمان او را در بند نمي كشد و ترديدي او را به مشورت وادار نمي سازد. بي آن كه بالا رود، بالاتر از هر چيزي است، و آمد و رفت او به نقل مكان نيازي ندارد. هر نيستي را هستي مي بخشد و هر هستي را به نيستي مي كشاند، و براي كسي جز او، اين دو صفت در آن واحد جمع نمي شود.

سرانجام انديشيدن به او، ايمان به وجود اوست و فراهم آمدن ايمان صفتي را اثبات نمي كند.

به واسطه ي خداوند مي توان صفات را وصف كرد، ولي با صفات نمي توان خدا را توصيف نمود. و به واسطه ي خداوند است كه مي توان معارف و علوم را شناخت، نه اين كه با معارف و علوم بتوان خدا را شناخت. اين خدايي است كه همنام و نظير ندارد و پروردگار پاك و بي مانندي است كه از هر عيبي منزه است، هيچ چيز همانند او نيست و او شنوا و بيناست.