تشكيل حكومت اسلامي و امر به معروف و نهي از منكر، بزرگ ترين وظيفه علماي اسلام و امينان خداوند بر حلال و حرام او است. علمامصدر و مرجع كارها هستند. امر به معروف و نهي از منكر عامل و وسيله تشكيل حكومت اسلامي است و حكومت اسلامي نيز بهترين وسيله براي امر به معروف و نهي از منكر است. در حقيقت، امر به معروف و نهي از منكر، هم مبناي تشكيل حكومت اسلامي است و هم هدف آن، هم علت فاعلي است و هم علت غايي. از يك سو، عامل نفي حكومت هاي طاغوتي و ستم پيشه و استبدادي است و از سوي ديگر، هدف برقراري نظام عادلانه و مردم سالاري ديني و اسلامي است. اين مفهوم والا و بلند و روشن، در اين بخش از سخنان امام (ع) به زيبايي بيان و ترسيم شده است:

ذلك بان مجاري الامور و الاحكام بيد العلماء باللّه الامناء علي حلاله و حرامه.... اين براي آن است كه مجاري امور و احكام، به دست دانشمندان دين و عالمان الهي است كه امين بر حلال و حرام و احكام او هستند و بايد زمام امور امت اسلام به دست آنان باشد.

اين بخش كه به صورت هاي گوناگون، در اين خطبه شريف آمده است، نظير اين بخش ها از خطبه است:

اللّهم انك تعلم انه لم يكن ما كان منّا تنافساً في سلطان و لا التماساً من فضول الحطام....ثم انكم ايتها العصابة.... مكنتم الظلمة.... ذلك ان الامر بالمعروف و النهي عن المنكر دعاء الي الاسلام مع ردّ المظالم و مخالفة الظالم و قسمة الفيي ء¨ و الغنائم....

و يا نظير تعبير ديگر آن حضرت است كه فرمود:

لعلمه بانهااذا اديت و اقيمت استقامت الفرائض كلها هينها و صعبها....

به اين بخش از سخنان امام (ع) فقها و بزرگان، از جمله امام خميني(ره) به عنوان شاهد و تأييدي بر ضرورت تشكيل حكومت اسلامي، استناد كرده اند. در اين جا نكته اي به نظر مي رسد كه بيان آن، خالي از لطف نيست و آن اين كه در بحث از اهداف و انگيزه هاي قيام حضرت اباعبداللّه الحسين (ع) و اين كه هدف ايشان چه بوده و چيست، بايد يادآور شد كه در صورت قيام براي تشكيل حكومت اسلامي نيز حكومت، يك وسيله است نه هدف. اساس، تحقق آرمان ها و اهداف اسلام و تحقق حاكميت اسلامي و اجرا شدن احكام نوراني اسلام است و حكومت، خود وسيله و زمينه ساز رسيدن به اهداف ديگر است. هدف عالي و غايي، تعالي و تكامل جامعه و رسيدن انسان ها به مقصد نهايي خلقت و قرب الي اللّه است و حكومت بايد زمينه ساز دست يابي به اين هدف والا و مقدس باشد.

واضح است كه در اين بيان، امام (ع) در مقام بيان وظيفه علماي اسلام و حافظان شريعت و مرزبانان رسالت است و قطعاً حكومت نيز خود، وسيله اي براي اجرا كردن احكام نوراني اسلام و مبارزه با جهل و بدعت و خرافات و رفع شر طاغوتيان و جباران از جامعه اسلامي است. بايد زمام امور امت اسلامي، به دست فقيهان دل سوز و عدالت پرور و ظالم ستيز باشد. منزلت و جايگاه علما در جامعه اسلامي، جايگاه انبيا و پيامبران و پيامبر اكرم (ص) است كه در روايات فراواني به اين مطلب تصريح شده است؛ مانند «انّ العلماء ورثة الانبياء». [1] منزلت و جايگاه انبيا (ع) نيز، جايگاه اجراي امور و احكام، نگاهباني از حلال و حرام و پاسداري از حقوق و حدود الهي است.

مطلب ديگر اين كه امر به معروف و نهي از منكر، داراي مراتب و درجاتي است. در اين خطبه شريف، امر به معروف و نهي از منكر، در بالاترين سطح مطرح شده است. عالي ترين مراحل و مراتب آن، برقراري حكومت عادلانه اسلامي و نفي حكومت هاي جبارانه بني اميه و امثال آنان است. در حقيقت، اين مرحله، همان مرحله قيام انبيا و اوليا و صلحا و مصلحان بزرگ عالم انسانيت است.

قيام در عالي ترين سطح، مبارزه با عميق ترين ريشه هاي فتنه و فساد، طاغوت زدايي از جامعه اسلامي و اقامه قسط و عدل در بالاترين سطح، در ميان امت محمد (ص) منطبق است با جوهره قيام حضرت سيدالشهدا و نهضت مقدس عاشورا، كه خود امام (ع) در عالي ترين سطح آن را سامان داد و در راه تحقق آن، نهضت عاشورا و قيام كربلا را رهبري و هدايت فرمود.