اين چيست در بشر؟ اين، چه حسين در بشر؟ اين، مظهر انسانيت و نمايشگر اصالت انسانيت است. به طور كلي حس تحسين نسبت به نيكان و حس تنفر نسبت به بدان، و لو اينكه در زمانهاي گذشته بوده اند، چيست؟ وقتي كه نام يزيد و شمر را پيش ما مي برند با آن جنايت هايي كه مرتكب شده اند و از آن طرف نام شهيدان كربلا را براي ما ذكر مي كنند با آن فداكاري هايي كه انجام داده اند، در خودمان يك حس تنفر نسبت به دسته اول و يك حس اعجاب و احترام نسبت به دسته دوم پيدا مي كنيم، اين چيست؟ آيا واقعا باز مسأله طبقه است؛ ما فكر مي كنيم، خودمان را در طبقه شهيدان كربلا مي بينيم و دشمنانمان را در آن دسته ديگر، و اين حس تنفر از يزيد و شمر همان حس تنفري است كه از دشمن خودمان داريم، ولي آنرا متوجه آنها مي كنيم و آن حس احترامي كه نسبت به شهيدان كربلا داريم، همان ترحمي است كه به خودمان داريم يعني همان تمايلي است كه به خودمان داريم؛ و به اين صورت بيان مي كنيم؟ اگر اين طور است، پس آنكسي هم كه او را دشمن خودت و ستمگر نسبت به خودت حساب مي كني به تو هيچ فرق ندارد. چون او هم (مطابق اين طرز تفكر) حق دارد كه مثلا از يزيد و شمر تحسين بكند و به آنها احترام بگذارد و از شهيدان كربلا تنفر داشته باشد؛ زيرا او هم خودش را كنار هم طبقه خود مي گذارد و به حكم همان حسي كه تو از دسته اول تنفر پيدا مي كردي و نسبت به دسته دوم تحسين و اعجاب داشتي او بر عكس، نسبت به آنكه تو تنفر داري، تحسين دارد و نسبت به آنكه تو تحسين داري، تنفر دارد، [1]