پديده اجتماعي مي تواند چند ماهيتي باشد اتفاقا قيام امام حسين از آن پديده هاي چند ماهيتي است، چون عوامل مختلف در آن اثر داشته است، مثلا يك نهضت مي تواند ماهيت عكس العملي داشته باشد، يعني صرفا عكس العمل باشد؛ مي تواند ماهيت آغازگري داشته باشد. اگر يك نهضت ماهيت عكس العملي داشته باشد، ميتواند يك عكس العمل منفي باشد در مقابل يك جريان، و مي تواند يك عكس العمل مثبت باشد در مقابل جريان ديگر. همه اينها در نهضت امام حسين وجود دارد. اين است كه اين نهضت، يك نهضت چند ماهيتي شده است. [1] .