واذ قال ربك للملائكه اني جاعل في الارض خليفه قالوا اتجعل فيها من يفسد فيها و يسفك الدماء و نحن نسبح بحمدك و نقدس لك، قال اني اعلم ما لا تعلمون.

زندگي بشر مجموعه اي از تاريكي و روشنايي، زشتي و زيبايي، شر و خير است. آنچه فرشتگان ديدند. جنبه تاريك فرزند آدم و آنچه خداوند اشاره كرد قسمتهاي روشن آن بود كه بر قسمت تاريكي بسي ترجيح دارد.

حادثه كربلا داراي دو ورق است: ورق سفيد. از لحاظ ورق سياه يك داستان جنايي است، داستاني خيلي تاريك و وحشتناك، و ما بعدا در حدود بيست مظهر از بيرحمي و قساوت و دنائب و نامردمي (را كه در اين حادثه انجام شده) نشان خواهيم داد. از اين جنبه در اين داستان حداكثر بيرحمي و قساوت و سبعيت ديده مي شود.

از لحاظ ورق سفيد، يك داستان ملكوتي است، يك حماسه انساني است، مظهر آدميت و عظمت و صفا و بزرگي و فداكاري است.

از لحاظ اول نام اين قضيه فاجعه است و از لحاظ دوم قياس مقدس. از لحاظ اول قهرمان داستان شمر است و ابن زياد و حرمله و عمر سعد و. . . و از لحاظ دوم قهرمان داستان امام حسين است و ابي الفضل و علي الاكبر و امثال حبيب ابن مظاهر، و زينب و ام كلثوم و ام وهب و امثال اينها.

از لحاظ اول اين داستان ارزش آن را ندارد كه بعد از هزار و سيصد و بيست و اند سال، با اين عظمت، خاطره و ذكرايش تجديد بشود، وقت ها و پولها و اشكها و تأثرها و احساسات صرف آن بشود، نه از آن جهت كه از داستان جنايي نمي توان استفاده كرد (زير جنبه هاي منفي زندگي بشر نيز ممكن است آموزنده باشد. از لقمان پرسيدند: ادب از كه آموختي؟ گفت: از بي ادبان) و نه از آن جنبه كه اين داستان را از جنبه جنايي چندان مهم نيست يا چندان آموزنده نيست.

ما قبلا ثابت كرديم كه (اين داستان) از اين نظر مهم است و گفتيم كه كشته شدن امام حسين بعد از پنجاه سال از وفات پيغمبر به دست مردمي مسلمان بلكه شيعه، معماي بسيار قابل توجهي است. بلكه از آن نظر جنبه جنايي قضيه ارزش اين همه بزرگداشت ندارد كه داستان جنايي در هر شكل و قيافه زياد است، در قرون قديم، قرون وسطي، قرون جديد، قرون معاصر زياد بوده و هست. در حدود بيست سال پيش؛ يعني در حدود سال هاي 1940 ميلادي بود كه بمبي بر شهري فرود آمد و شصت هزار نفر صغير و كبير و بي گناه تلف شد در شرق و غرب عالم داستان جنايي زياد واقع شده و مي شود، و (مثلا) نادر يك قهرمان جنايي است. همچنين ابو مسلم، بابك خرم دين، جنگ هاي صليبي، جنگ هاي اندلس مظهرهاي بزرگي از جنايت بشرند.

اين داستان از نظر دوم يعني از لحاظ ورق سفيدي كه دارد اين همه ارزش را پيدا كرده است. از اين جهت است كه كم نظير بلكه بي نظير است؛ زيرا در دنيا افضل از امام حسين بوده است، اما صحنه اي مثل صحنه امام حسين براي آنها پيش نيامد. امام حسين رسما اصحاب و اهل بيت خود را بهترين اصحاب و بهترين اهل بيت مي شمارد.

لهذا بايد جنبه روشن و نوراني اين داستان از آن جنبه كه اين داستان مصداق اني اعلم ما لا تعلمون است نه از آن جنبه كه مصداق من يفسد فيها و يسفك الدماء است؛ از آن جنبه كه حسين و زينب قهرمان داستانند نه از آن جنبه كه عمر سعد و شمر قهرمان داستانند. (بررسي شود) [1] .