وارد شرايط زمان امام حسن و شرايط امام حسين بشويم، ببينيم كه آيا دو جور شرايط بوده است كه واقعه اگر امام حسن به جاي امام حسين بود كار امام حسين را مي كرد و اگر امام حسين به جاي حسن بود كار امام حسن را مي كرد يا نه؟ مسلم همين طور است. فقط نكته اي عرض بكنم و آن اين كه اگر كسي بپرسد آيا اسلام دين صلح است يا دين جنگ؟ ما چه بايد جواب بدهيم؟ به قرآن رجوع مي كنيم، مي بينيم در قرآن، هم دستور جنگ رسيده و هم دستور صلح. آيات زيادي راجع به جنگ با كفار و مشركين داريم: و قاتلوا في سبيل الله الذين يقاتلونكم و لا تعتدوا، [1] و آيات ديگري.

همچنين است در باب صلح: و ان جنحوا للسلم فاجنح لها. [2] اگر تمايل به سلم و صلح نشان دادند، تو هم تمايل نشان بده. يك جا مي فرمايد: والصلح خير: [3] و صلح بهتر است. پس اسلام دين كدام يك است؟ اسلام نه صلح را به معني يك اصل ثابت مي پذيرد كه در همه شرايط (بايد) صلح و ترك مخاصمه (حاكم باشد) و نه در همه شرايط جنگ را مي پذيرد و مي گويد همه جا جنگ، صلح و جنگ در همه جا تابع شرايط است، يعني تابع آن اثري است كه از آن گرفته مي شود. مسلمين چه در زمان پيغمبر، چه در زمان ما، در همه جا بايد دنبال هدف خودشان باشند، هدفشان اسلام و حقوق مسلمين است، بايد ببينند كه در مجموع شرايط و اوضاع حاضر، اگر با مبارزه و مقاتله بهتر به هدفشان مي رسند، آن راه را پيش بگيرند، و اگر احيانا تشخيص مي دهند كه با ترك مخاصمه بهتر به هدفشان مي رسند، آن راه را پيش بگيرند. اصلا اين مسأله كه جنگ يا صلح؟ هيچ كدامش درست نيست. هر كدام مربوط به شرايط خودش است. [4] .