قيامهاي مقدس بشري داراي دو مشخصه هستند: اول اينكه آنها براي مقامات عالي انسانيت و توحيد و عدل و آزادي، و براي رفع ظلم و استبداد صورت مي گيرند. دوم اينكه، برقي هستند در ظلمتهاي سخت كه معمولاً مورد تصويب «عقلاي قوم!» قرار نمي گيرند. قيام امام حسين (ع) هر دو مشخصه را دارا بود، و يكي از آثار اين قيام، جنبه الگويي آن براي ساير نهضتها و قيامهاي به حق و الهي است. تمام انقلابهاي مقدسي كه در جهان اسلام پس از شهادت حسين (ع) تا زمان ما به وجود آمد، خمير مايه اصلي آن، قيام آن حضرت بوده و هست و خواهد بود، قيامي كه الهام بخش همه نهضتهاي اصيل رهايي بخش گرديد. و اين اصلي است كه خود امام حسين (ع) در «بيضه» - يكي از منازل بين مكه و كربلا - به همراهان و ياران خويش فرمود: «ولكم فيه اسوة» [1] 25 در من براي شما نمونه و الگويي است. و چنانكه مي دانيم اين الگو، قيام بر عليه ظلم و فساد است، همان امري كه باعث گرديد خداوند متعال رسولش را در قرآن براي انسانها اسوه و الگو معرفي كند. و رسول خدا (ص) فرمود: «براي شهادت حسين (ع) حرارتي در دلهاي مؤمنان است كه هرگز سرد و خاموش نمي شود» [2] .

«استاد حسن ابراهيم» در اين رابطه مي گويد: «كشته شدن امام حسين (ع) در تهييج شيعيان و وحدت بخشيدن به آنها تأثير بسياري داشت. قبل از اين رخداد، شيعيان پراكنده بودند؛ زيرا شيعه گري با خون آميخته گشت و در اعماق قلوب شيعيان، نفوذ كرد و عقيده راسخ آنان شد» [3] .

اثرات نهضت امام حسين از خود دستگاه اموي و دشمنان حضرت شروع شد. درست مثل آبي كه با حرارت رو به جوشيدن مي رود، پس از به جوش آمدن، نخست حبابهايي از ته ديگ بالا آمده و در روي آب مي تركد، پس از آن كم كم جوشيدن آغاز مي گردد. انقلاب يك جامعه بر عليه دستگاه ظلم نيز به همين شكل است، اول انتقادها و فريادهاي عدالتخواهي و تظلم كه به حكم حبابهاي ته ديگ هستند از گوشه و كنار كشور بر مي خيزند و رفته رفته جان گرفته و ديگ جامعه جوشيدن آغاز مي كند و دستگاه ستم را آنقدر بالا و پايين مي برد كه به صورت كف بي ارزشي بر روي زمين مي ريزد.

باري، بعد از شهادت امام حسين (ع) بلافاصله اين فريادها و انتقادها كه مقدمه فرو ريختن اركان حكومت منحوس بني اميه بود بلند شد. «سنان بن انس» هنوز از قتلگاه امام بيرون نرفته بود كه يارانش به او گفتند: تو حسين بن علي، پسر پيغمبر، دختر رسول خدا (ص) را كشتي! تو مردي را كشتي كه از همه عرب بزرگتر است و آمده بود تا حكومت را از دست بني اميه بگيرد! اكنون پيش امراي خود برو و پاداش خود را بگير و بدان كه اگر تمام موجودي خزانه هاي خودشان را در برابر كشتن حسين به تو بدهند باز هم كم است. [4] .

و نيز«حميد بن مسلم»گويد: زني را از طايفه «بكر بن وائل» كه به همراه شوهرش بود در ميان اصحاب عمربن سعد ديدم كه چون ديد مردم ناگهان بر زنان و دختران حسين (ع) تاختند و شروع به غارت و چپاول نمودند، شمشيري به دست گرفت و رو به خيمه آمد و صدا زد: «اي مردان قبيله بكر، آيا لباس از تن دختران رسول خدا (ص) به يغما مي رود؟ مرگ بر اين حكومت غير خدايي، اي قاتلان رسول خدا» در اين هنگام شوهرش دست او را گرفته و به خيمه برگرداند. [5]

اينها و موارد بسيار ديگر، نخستين عكس العمل هاي مردم از واقعه جانسور كربلا بود كه رفته رفته به وسعت آن افزوده مي گشت، تا جايي كه روح انقلاب در مكتب اسلام دميده شد ومردم هرگاه رهبر لايقي مي يافتند بر عليه حكومت نامشروع و فاسد بني اميه دست به قيام مي زدند، و شعار غالب انقلابها «خونخواهي حسين» بود. شمار اين انقلابها زياد است كه ما در اينجا به چند نمونه اشاره مي كنيم.

1- انقلاب توابين: اين انقلاب در كوفه بر پا گرديد و واكنش مستقيم قتل امام بود، و انگيزه آن، احساس گناه به علت ياري نكردن امام پس از آنكه كتباً از او دعوت كردند به كوفه آيد - بود. لذا كوفيان خواستند ننگي را كه مرتكب شده بودند با انتقام از قاتلان آن حضرت بشويند و دست به قيام زدند. اين واقعه در سال 65 هجري روي داد.

2- انقلاب مدينه: هدف اين انقلاب خونخواهي نبود بلكه انقلابي بود عليه حكومت ستمكار بني اميه. شركت كنندگان در اين قيام يك هزار تن بودند كه به دست سپاهيان شام و با نهايت وحشيگري سركوب گرديد.

3- قيام مختار ثقفي: اين قيام در سال 66 هجري در عراق به انگيزه خونخواهي امام حسين (ع) و انتقام از قاتلان او صورت گرفت. اين انقلاب به رهبري مختار توانست در يك روز دويست و هشتاد تن از قاتلان امام حسين (ع) را به قتل رساند.

4- انقلاب مطرف بن مغيره: وي در سال 77 هجري بر عليه حجاج بن يوسف شوريد و عبدالملك بن مروان را از خلافت خلع كرد.

5- انقلاب ابن اشعث: او نيز بر عليه حجاج در سال 81 هجري شوريد و عبدالملك مروان را از خلافت خلع كرد. اين شورش تا سال 83 به طول انجاميد. در آغاز، پيروزيهاي نظامي به دست آورد اما بعدها شكست خورد.

6- انقلاب زيد بن علي: وي كه از فرزندان امام زين العابدين (ع) بود در سال 122 هجري در كوفه قيام كرد، اما بيدرنگ به وسيله سپاهيان شام كه در آن هنگام در عراق بودند سركوب گرديد.

7- قيام حسين بن علي، شهيد فخ: «فخ» نام وادي و محلي است در قسمت غربي و يك فرسخي شهر مكه، و آن جايي است كه حسين بن علي (صاحب فخ) بر عليه حكومت عباسي در سال 169 هجري قيام كرد و با ياران خويش به شهادت رسيد. وي يكي از سادات و علماي اسلام بود كه براي عظمت تشيع با خون خويش پس از حدود يك قرن از ماجراي كربلا اثري عميق در عالم تشيع بجاي گذاشت.

اين انقلابها و انقلابهاي ديگر، نقش مهمي در برابر حكومتهاي ناشايست وقت از نظر محفوظ ماندن ظواهر اسلام و نام مقدس پيامبر اكرم (ص) و رعايت حقوق مردم ايفا كردند. و اين نهضتها خود يكي از آثار مهم و ثمرات نهضت ريشه دار و عميق سيدالشهدا (ع) بود. در زمان كنوني نيز خواستگاه انقلاب اسلامي ايران،مجالسي بود كه به جهت بزرگداشت حماسه حسيني و واقعه عاشورا اقامه مي گرديد.

قيام حسيني نه تنها براي مسلمين بلكه براي غير مسلمانان نيز كه به دنبال رهايي از ظلم و ستم بوده و هستند، سرمشق قرار مي گيرد. «مهاتما گاندي» مي گويد: من زندگي امام حسين (ع) آن شهيد بزرگ اسلام را به دقت خوانده ام و توجه كافي به صفحات كربلا نموده ام و بر من روشن شده است كه اگر هندوستان بخواهد يك كشور پيروز گردد، بايستي ازامام حسين (ع) پيروي كرده و سرمشق بگيرد. [6] .



حسين، كشته ديروز و رهبر روز است

قيام اوست، كه پيوسته نهضت آموز است



خون او تفسير اين اسرار كرد

ملت خوابيده را بيدار كرد