اگر فراز و نشيب روزگار شيعيان و پيروان اهل بيت عليهم السلام به طور جامع و همه جانبه بررسي مي شود معلوم خواهد شد كه يكي از عوامل عمده اي كه موجب حفظ مكتب اهل بيت گرديده و عقايد شيعه را از گزند حوادث مصون داشته، مجالس عزاداري سالار شهيدان بوده است، و گرنه در بعضي از مناطق جهان بر اثر فشارهاي سياسي و تعصبات عده اي نااهل از يك سو و عدم آگاهي و نشر و تبليغ مسائل مذهبي از سوي ديگر، بسياري از پيروان اهل بيت عليهم السلام دچار مشكلات اعتقادي جبران ناپذير مي شد، اما در پرتو مجالس عزاداري، نام اهل بيت همواره زنده و معارف شيعه پويا و بالنده باقي مانده است؛ چنان كه يكي از بزرگان در اين باره مي گويد:

دسته هاي عزاداري كه هر ساله با فرياد يا حسين خود شهرها و روستاها را به جنب و جوش در مي آورد و با اشك چشمان خود خاطره جان سوز كربلا را تجديد مي كنند آب سردي بر پندار باطل كساني مي ريزند كه با ترهات خود قصد خاموش كردن خورشيد عالم افروز نهضت حسيني را دارند. اين خروش خود جوش به هر كند ذهن و ديرباور مي فهماند كه خون حسين عليه السلام هدر نرفت، بلكه به اراده پروردگار عالم همه قطرات آن به پيكر عالم اسلام تزريق شد. [1] .

هم چنين مصلح بزرگ و عارف حماسه آفرين، حضرت امام خميني رحمه الله درباره نقش عزاداري در حفظ عقايد مذهبي گفته است:


روضه سيدالشهدا براي حفظ مكتب سيدالشهدا است، آن كساني كه مي گويند روضه نخوانيد اصلا نمي فهمند مكتب سيدالشهدا چه بوده، اين روضه ها حفظ اين مكتب را، هر مكتب تا پايش سينه زن نباشد و پايش گريه كن نباشد حفظ نمي شود، اين گريه ها زنده نگاهداشته مكتب سيدالشهدا را. [2] .

بر اين اساس است كه مسئله سوگواري سالار شهيدان به عنوان يك آموزه ي مذهبي درآمده و جزو شعائر الهي محسوب مي شود كه قرآن كريم درباره آن فرمود:(و من يعظم شعائر الله فانها من تقوي القلوب) [3] دانشمند و حكيم ژرف نگر، علامه شعراني در تبيين اين مسئله كه عزاداري امام حسين جزو شعائر مذهبي است و اقامه آن در حفظ مذهب نقش اذان را در اصل دين دارد گفته است:

گريه نشانه محبت است، و محبت ناشي از ايمان و معرفت اصل است و اعمال ديگر فرع آن و عمل بي ايمان و محبت چون پيكر بي روح است، عزاداري از شعائر امامت است و ملحق به اصول دين مانند اذان كه همه طوايف اسلام گفتند اگر از مردم شهر اسلامي بانگ اذان شنيده نشود، امام با آن مردم قتال كند تا صدا به اذان بلند كنند، با اين كه اذان مستحب است اما از شعاير نبوت است. [4] .

هدف اين حكيم بزرگوار آن است كه همان طور كه صرف اعتقاد به اذان كفايت نمي كند بايد اين شعائر اسلامي روزي چند بار بر مناره طنين انداز شود. عزاداري براي امام حسين عليه السلام نيز به عنوان يكي از شعاير مذهبي بايد پرشكوه و باعظمت اقامه گردد چون جزو شعائر امامت بوده و نمودار باورهاي مذهبي است. بنابراين يكي از آثار و فوايد عزاداري كه مهم ترين اثر آن است، حفظ مكتب اهل بيت و اسلام ناب و عقايد پيروان اهل بيت عليهم السلام است. پس در واقع عزاداري براي سالار شهيدان در راستاي


تداوم آن هدف متعالي نهضت حسيني است كه متفكر بزرگ، اقبال لاهوري از آن چنين ياد كرده است:



تيغ بهر عزت دين است و بس

مقصد او حفظ آئين است و بس



خون او تفسير اين اسرار كرد

ملت خوابيده را بيدار كرد



رمز قرآن از حسين آموختيم

ز آتش او شعله ها اندوختيم



تار ما از خيمه اش لرزان هنوز

تازه از تكبير او ايمان هنوز



اي صبا اي پيك دورافتادگان

اشك ما بر خاك پاك او رسان [5] .